Katherine Brown, University of Hertfordshire, United Kingdom

Treść tego wpisu na blogu została częściowo zaczerpnięta z moich doświadczeń w pracy na dwóch etatach: na uniwersytecie i w samorządowym wydziale zdrowia publicznego, gdzie miałam okazję wykorzystać w praktyce swoje umiejętności w zakresie badań, opracowywania interwencji i ich ewaluacji.

Niezależnie od tego, czy zamawiasz, zarządzasz, projektujesz czy dostarczasz usługi zdrowotne, istnieje duże prawdopodobieństwo, że istnieje przynajmniej jedno zachowanie, które użytkownicy usług muszą zmienić, aby usługi te osiągnęły zamierzone cele. Dzieje się tak dlatego, że niezależnie od tego, na jaką chorobę  jest ukierunkowana ta usługa, tzn. czy jest to choroby zakaźna (np. grypa, Covid-19, gruźlica, zakażenia przenoszone drogą płciową), czy niezakaźna (np. choroby serca, POChP, cukrzyca typu 2, otyłość), sposób zachowania ludzi przyczynia się do ogólnego obciążenia tymi chorobami. Nie oznacza to, że należy obwiniać ludzi za ich zły stan zdrowia i uważać, że tylko oni są odpowiedzialni za własne zdrowie i samopoczucie. Wręcz przeciwnie! Stan zdrowia danej osoby jest także konsekwencją uwarunkowań genetycznych, biologicznych, społecznych i środowiskowych. Uwzględnienie tych czynników ma kluczowe znaczenie dla poprawy i ochrony zdrowia.

Znaczenie naszego zachowania w zwalczaniu chorób zostało podkreślone na poziomie globalnym podczas obecnej pandemii Covid-19, ponieważ wszyscy zostaliśmy zobowiązani do utrzymywania dystansu społecznego/fizycznego, regularnego mycia rąk i/lub używania środków, unikania dotykania twarzy, noszenia masek, samoizolacji w przypadku podejrzenia wystąpienia objawów wirusa lub kwarantanny po powrocie z niektórych podróży. Jeśli ludzie wykonują te czynności w stopniu wystarczającym, rozprzestrzenianie się wirusa jest minimalizowane, a wyniki zdrowotne poprawiają się.

Jedną z głównych obszarów badań w ramach psychologii zdrowia jest zrozumienie złożonych interakcji czynników, które wpływają na to, czy ludzie podejmują zachowania korzystne dla ich własnego zdrowia, zdrowia osób z ich otoczenia oraz zdrowia całej populacji. Jeśli uda nam się zrozumieć, co kieruje tymi zachowaniami, będziemy mogli potencjalnie tworzyć lub dostosowywać środowisko albo bezpośrednio interweniować w sposób zwiększający  zachowania prozdrowotne i  zmniejszający zachownia antyzdrowotne. 

Dysponujemy znaczącą i szybko rosnącą bazą dowodów empirycznych na temat tego, co może pomóc w zmianie wielu zachowań, w tym między innymi: korzystania z usług medycznych, zdrowego odżywiania, aktywności fizycznej, siedzącego trybu życia, higieny rąk, przyjmowania leków, rzucania palenia i ograniczania spożycia alkoholu.

Dowody te należy wykorzystać w projektowaniu oddziaływań w zakresie opieki zdrowotnej, zdrowia publicznego i opieki społecznej. Przez zbyt długi czas psychologowie zdrowia posiadający eksperckie doświadczenie badawcze i psychologowie zdrowia  zajmujący się praktycznym zlecaniem i realizacją usług działali w oderwaniu od siebie.  Finansowane przez prestiżowych fundatorów grantów badania interwencji mających na celu zmianę zachowań, choć wskazują się na efektywność tych interwencji, często nie trafiają do powszechnego użytku i praktyki; zbyt mało tego, co dzieje się w praktyce, jest w pełni oparte na dowodach lub solidnie ocenione (jeśli w ogóle).

W jaki sposób badania behawioralne zostały wykorzystane do poprawy zdrowia publicznego?

Osoby pracujące w organizacjach zajmujących się zdrowiem i opieką społeczną od dawna interesują się sposobami wykorzystania i zastosowania wyników badań w celu zapewnienia najwyższej jakości usług i interwencji. Ostatnio wzrosła świadomość wkładu nauk behawioralnych i psychologii zdrowia w zrozumienie i zmianę zachowań zdrowotnych. Na przykład w Wielkiej Brytanii Public Health England opublikowało krajową strategię, w której opowiedziano się za rewolucyjną rolą nauk behawioralnych i społecznych w polityce i praktyce zdrowia publicznego. Podobnie, do niedawno utworzonej jednostki ds. zmiany zachowań przy Radzie Hrabstwa Hertfordshire często zwracają się władze z całej Wielkiej Brytanii i ze świata z prośbą o poradę, w jaki sposób wdrażać metody o udowodnionej skuteczności zmiany zachowań ukierunkowanych na poprawę zdrowia i dobrostanu oraz jak stawiać czoła głównym wyzwaniom zdrowia publicznego.

Jako pracownik opieki zdrowotnej myśl elastycznie o systemie opieki zdrowotnej, w którym funkcjonujesz, i o tym, jak można zastosować wyniki badań nad zmianą zachowań zdrowotnych, ponieważ całkowita przebudowa systemu często nie jest potrzebna. Na przykład:

• Współpracowaliśmy ze zleceniodawcami i świadczeniodawcami w Coventry w celu dostosowania programów kontroli wagi w rodzinie, tak by uwzględniały one skuteczne metody zmiany zachowań związanych z odżywianiem i aktywnością fizyczną. Na przykład, włączyliśmy “wyznaczanie celów”, “planowanie działań”, “rozwiązywanie problemów” i “przegląd celów behawioralnych”, ponieważ znamy skuteczność tych interwencji w zakresie kontroli wagi. 
• “Zawinięty” to interwencja promująca używanie prezerwatyw, oparta na teorii zmiany zachowań i dowodach, która – jeśli jest skuteczna i efektywna kosztowo – może być realizowana przez system opieki zdrowotnej w formie online. Jednym z najsilniejszych predyktorów używania prezerwatyw przez młodych ludzi jest afektywne (oparte na emocjach) nastawienie do nich (np. że zmniejszają przyjemność i przerywają aktywność seksualną). Część interwencji dotyczy właśnie tych negatywnych przekonań na temat używania prezerwatyw poprzez ukazanie ich erotycznego charakteru na filmach przedstawiających pary, które używają ich podczas stosunku.
• “Stopapp” to krótka interwencja związana z barierami, jakie napotykają palacze w dostępie do usług związanych z rzucaniem palenia. Obejmuje ona zmianę przekonań, jakie palacze często mają na temat charakteru tych usług, i przełamuje opór w dostępie do nich poprzez umożliwienie natychmiastowej rezerwacji usług z przypomnieniami e-mailowymi i SMS-owymi. 

Zalecenia praktyczne 

Co można zrobić, aby połączyć wyniki badań naukowych w zakresie zachowań zdrowotnych z praktyką w celu poprawy zdrowia?

1. Naukowcy mogą nawiązywać kontakty z różnymi ośrodkami ochrony zdrowia (publicznymi, prywatnymi) i ich pełnomocnikami, by wykorzystywać swoją wiedzę w praktyce. Jeśli potrafisz pomóc tym ośrodkom w konkretnej potrzebie w zakresie ochrony zdrowia, możesz  uzyskać dofinansowanie swoich działań.  
2. Liderzy i kierownicy w ochronie zdrowia, gdy poszukują pracownika do swojego zespołu, mogą rozważyć zastosowanie opisów stanowisk pracy i specyfikacji osób, które w wymaganiach wskazują wprost na umiejętności i wiedzę z zakresu psychologii zdrowia. Przykłady są dostępne w British Psychological Society Division of Health Psychology Careers.
3. Zleceniodawcy lub inni interesariusze świadczący usługi zdrowotne mogą zwrócić się do lokalnych uniwersytetów zatrudniających psychologów zdrowia i specjalistów ds. zmiany zachowań z pytaniem o możliwość współpracy przy przeprojektowaniu i/lub ocenie usług. Mogą oni być także pomocni w ubieganiu się o fundusze wspierające taką współpracę.

Przetłumaczone przez: Zuzannę Kwissę-Gajewską i Ewę Gruszczyńską 

[translated by]