Utrzymywanie dobrostanu w pracy dzięki jej modyfikowaniu

Janne Kaltiainen i Jari Hakanen, Finnish Institute of Occupational Health, Finlandia

Jakie aspekty mojej pracy są dla mnie motywujące, angażujące i najbardziej korzystne dla mojego samopoczucia? Co mogę zrobić, by było ich więcej?

Gdy pielęgniarka z długim stażem i dużym doświadczeniem zawodowym poczuła się zestresowana, a jednocześnie znudzona rutyną w swojej pracy, zaczęła zadawać sobie powyższe pytania. Odpowiedzi skłoniły ją do podjęcia mentoringu wobec młodszych koleżanek i kolegów, co pomogło jej poczuć się bardziej kompetentną w pracy, pogłębić relacje z innymi, a także ponownie odnaleźć sens w codziennych czynnościach. Ta niewielka zmiana w sposobie wykonywania pracy poprawiła jej dobrostan związany z pracą, a co ważne, nie zaszkodziła ogólnemu funkcjonowaniu i efektywności szpitala. To raczej jej koleżanki i koledzy poczuli się bardziej wspierani, a ogólna atmosfera w pracy uległa poprawie.

Czym jest  przekształcanie pracy (ang. job crafting)?

Opisane działanie jest jednym z licznych i prostych sposobów, w jaki pracownicy mogą kształtować swoje miejsca pracy. Proces, który podjęła opisywana pielęgniarka, jest jednym z przykładów “job craftingu”, czyli inicjowanych przez pracowników sposobów modyfikacji pracy i jej warunków w celu poprawy samopoczucia i zdrowia psychicznego. Podstawową ideą jest to, że poprzez wprowadzenie prostych, świadomych zmian w niektórych aspektach wykonywania pracy będzie ona lepiej współgrała z czynnikami ważnymi dla dobrego samopoczucia i motywacji. Niezależnie od tego, czy to Ty kształtujesz swoją własną pracę, czy doradzasz pacjentowi, jak ma to zrobić, badania pokazują, że istnieje kilka użytecznych możliwości zmiany pracy poprzez jej przekształcenie. Jedną z opcji jest uczenie się nowych rzeczy i rozwój zawodowy. Na przykład, jeśli regularnie spotykasz się z pacjentami, z którymi brakuje wam wspólnego języka, czy nauczenie się ich języka mogłoby zapewnić bardziej satysfakcjonującą komunikację i dodać znaczenia Twojej pracy?

Jak przekształcać pracę?

Znalezienie ambitnych projektów i wypróbowanie nowych sposobów pracy również może przeciwdziałać nadmiernej rutynie i nudzie w pracy. Można to zrobić poprzez identyfikację rzeczy, które początkowo w pracy były angażujące i motywujące. Sprawdź, czy istnieje możliwość bycia jedną z pierwszych osób dobrowolnie testujących nowe oprogramowanie, które ma zostać uruchomione w całej organizacji. Zgłaszając się na ochotnika do zrobienia czegoś, co później i tak  stanie się obowiązkowe, można uznać ten wysiłek za przyjemniejszy i bardziej satysfakcjonujący z punktu widzenia swoich kompetencji zawodowych.

Rozwijanie zasobów społecznych poprzez zmianę częstotliwości i jakości interakcji ze współpracownikami i interesariuszami (np. klientami, pacjentami) może również prowadzić do lepszego samopoczucia i nadawania pracy sensu. Na przykład, jeśli brakuje mi informacji zwrotnej od mojego przełożonego, mogę o nią poprosić. Jako przełożony mogę z kolei zwracać większą uwagę na potrzeby pracowników, okazywać im zainteresowanie i częściej pytać, jak sobie radzą. Zasoby społeczne mogą być również promowane w codziennych interakcjach ze współpracownikami, np. poprzez okazywanie szacunku, pytanie o samopoczucie i rozmowy o sprawach niezwiązanych z pracą.

Jakie są korzyści?

Znaczenie pracy może być wzmocnione przez przypominanie sobie, dlaczego nasza praca jest wartościowa dla innych- pacjentów, współpracowników  lub całego społeczeństwa. Być może podczas pandemii pracy towarzyszyła głównie frustracja i niedosyt, ale pamiętanie o wszystkim, co pozytywnego udało się wówczas osiągnąć zamiast skupiania się tylko na tym, co się nie powiodło, może dać poczucie zaangażowania i znaczenia w pracy.

Mimo że praca jest zazwyczaj wykonywana przez pojedyncze osoby zespoły robocze mogą również spotykać się, aby zidentyfikować swoje mocne strony, przekształcać swoje jednostkowe prace oraz wspólnie opracować sposoby optymalnego funkcjonowania jako zespół. Znajdując nowe sposoby wzajemnego wspierania się, angażujące przełożonych i podwładnych, zespół może stać się bardziej odporny, a tym samym zachować dobre samopoczucie w trudnych i wymagających czasach.

Te przykłady job craftingu są praktyczne i możliwe do wykonania przez wiele osób w celu poprawy warunków pracy, a tym samym swojego dobrostanu. Zgromadzona wiedza badawcza z zakresu psychologii pracy i organizacji sugeruje, że poprzez kształtowanie zadań zawodowych, sposobów ich wykonywania oraz relacji społecznych w miejscu pracy można poprawić warunki pracy, a w konsekwencji także swoje samopoczucie i zdrowie psychiczne. Job crafting jest możliwy nawet w bardzo wymagających warunkach pracy i może złagodzić negatywny wpływ dużego obciążenia pracą i wymagań emocjonalnych na samopoczucie pracownika. Chociaż głównym celem przekształcania pracy jest poprawa samopoczucia, job crafting wiąże się również z innymi cennymi rezultatami, takimi jak zwiększona efektywność i zaangażowanie organizacyjne. Dzięki wspieraniu określonych praktyk przywódczych i proaktywnego przekształcania pracy pracownicy mogą budować zdrowe, znaczące i produktywne doświadczenia zawodowe w placówkach opieki zdrowotnej i nie tylko.

Zalecenia praktyczne:

  • Co właściwie robię w mojej pracy? Zacznij przekształcanie pracy od wypisania wszystkich większych i mniejszych zadań, które wykonujesz, i ludzi, z którymi masz kontakt w pracy. W ten sposób uzyskasz przegląd swojej obecnej pracy i punkt wyjścia do jej modyfikacji.
  • Co mnie inspiruje? Z tej listy zaznacz zadania, sposoby pracy, interakcje i osoby, które uważasz za najbardziej inspirujące, angażujące i nagradzające w pracy, niezależnie od tego, jak duża lub mała jest ich obecna rola w Twojej pracy.
  • Jak mogę zwiększyć inspirujące elementy mojej pracy? Z tych zaznaczonych aspektów wybierz jeden do trzech najbardziej inspirujących, na których warto się skupić. Następnie przeprowadź burzę mózgów, w jaki sposób mógłbyś dodać więcej tych elementów do swojej pracy. Na przykład, czy musiałabyś mieć więcej kontaktów ze współpracownikami? Zacząć próbować nowych metod pracy? Albo nauczyć się nowej umiejętności?
  • Co zmienić i kiedy? Zaplanuj! Stwórz konkretny plan dotyczący rzeczy, które postanowiłeś zmienić lub robić inaczej. Jak i kiedy wprowadzisz ten plan w życie i jak będziesz śledzić postępy w realizacji Twojego osobistego projektu job craftingu?
  • Rozpoczynanie od małych rzeczy może pomóc. Stare nawyki, presja i pośpiech mogą utrudnić naukę nowych sposobów pracy poprzez jej przekształcanie. Bądź cierpliwa! Ulepszanie pracy wymaga czasu, a rozpoczęcie od drobnych usprawnień może pomóc Ci w budowaniu poczucia Twojej skuteczności jako „job crafterki”.

Przetłumaczone przez Zuzannę Kwissę-Gajewską i Ewę Gruszczyńską