by Katarzyna Cantarero, SWPS University, Poland

Öznel iyi oluş, doğduğumuzda sahip olduklarımızın, yaşamımızda ortaya çıkan durumların ve (neyse ki!) kasıtlı olarak yaptığımız şeylerin bir işlevidir. Birçok araştırmacı psikolojik işlevselliğimizi etkili bir şekilde artıran şeylerin neler olduğunu araştırmıştır. Ufak bir takdir (veya onaylama) müdahaleleri, insanlarda olumlu etki oluşturmak için kullanılabilecek faydalı bir araç olabilir.

Araştırmalar, kısa yazma çalışmalarının (örneğin, minnet listeleri veya mektupları) psikolojik iyi oluşu artırabileceğini göstermiştir. Büyük bir çoklu laboratuvar deneyinde, 87 farklı ülkeden araştırmacılar, basit yeniden değerlendirme çalışmalarının (diğer bir deyişle, kişinin bir olay hakkında hissettiklerini değiştirmek veya olayın olumlu yanlarına odaklanmak) COVID-19 pandemisi boyunca olumlu duyguları artırdığını göstermiştir. Potansiyel olarak stresli bir olayı değerlendirmek, o olaydan fayda sağlamaya yarayabilir. Bu değerlendirme çalışmalarında, kişiler içinde bulundukları durumların olumlu yanları hakkında birtakım argümanlar üretirler. 

Psikolojik ihtiyacın onaylanması yoluyla öznel iyi oluşu artırmak

Pandemi boyunca, çalışma grubumuzla kısa ve çevrimiçi müdahalelerin bireylerin öznel iyi oluşlarını artırıp artırmadığını inceledik. İnsanların COVID-19 salgını esnasında yaşayabilecekleri temel psikolojik ihtiyaçlara (özerklik, ilişkisellik ve yetkinlik) yönelik zorluklara odaklandık. Özerkliğe duyulan ihtiyaç, bir seçim ve özgürlük duygusuyla ilgilidir, yetkinliğe duyulan ihtiyaç, kişinin hedeflerine ulaşabileceğini hissetmesiyle, ilişkiselliğe duyulan ihtiyaç ise kişinin yakınındakilerle bağlantılı hissetmesiyle ilişkilidir. Özerklik Kuramı’na göre, bu temel psikolojik ihtiyaçların tatmini insan işleyişi için çok önemlidir. Çalışmanın sonuçları, temel psikolojik ihtiyaçlarının karşılandığını hisseden kişilerin daha yüksek düzeyde zihinsel iyi oluş bildirdiklerini gösterdi.

Bunu takiben yaptığımız bir çalışmada, insanlardan pandeminin neden olduğu, yaşam tarzlarına getirilen kısıtlamalara rağmen özerklik, yetkinlik ve/veya ilişkisellik duygusu hissedebildikleri bir durum hakkında yazı yazmalarını istedik. Bu kısa müdahale, güçlenen bir ilişkisellik duygusuyla zihinsel iyi oluşu artırdı ve kontrol grubuna kıyasla algılanan stresi azalttı. Bunun gibi kısa ve basit çevrimiçi çalışmalar insanların kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olabilir, ancak bu olumlu etkilerin ne kadar sürebileceği henüz bilinmemektedir.

İş anlamlılığını ve işe bağlılığı artırma

Ayrı bir araştırma alanında, araştırma grubumuzla benzer, kısa ve çevrimiçi müdahalelerin uygulanmasının çalışma ortamlarında olumlu sonuçları artırıp artıramayacağını araştırdık. Özellikle işe bağlılık ve anlamlılık ile ilgilendik. İşe bağlılık, genellikle işle ilgili bir özveri, özümseme ve şevk hissi olarak tanımlanır. Yüksek iş bağlılığı bireyler ve kuruluşlar için birçok açıdan fayda sağlar (örneğin, daha iyi performans, daha yüksek iş doyumu ve daha düşük depresif belirtiler). Benzer şekilde, iş anlamlılığı iş bağlamının dışında da çeşitli psikolojik faydalarla ilişkilidir (örneğin, daha düşük kaygı, daha yüksek iyi oluş).

Önceki çalışmalar, iş anlamlılığı için çeşitli kaynaklar önermiştir (örneğin, daha fazla iyiliğe hizmet etmek, başkalarına yardım etmek, kişisel gelişim, para kazanmak). İş anlamı kaynaklarının, öz-yönelimli ya da diğerlerine-yönelimli olarak kategorize edilebileceğini varsaydık. Öz-yönelimli veya diğerlerine-yönelimli anlam kaynaklarını değerlendirecek bir anlam müdahalesinin, iş anlamlılığını ve işe bağlılığı artırıp artırmayacağını test etmek için çalışmaya başladık. İlk olarak, çalışanlardan çalışmalarını neden anlamlı gördükleri hakkında yazmalarını istediğimizde, kontrol grubuna kıyasla (çalışanların işte kullandıkları ekipmanı tanımladıkları grup) daha yüksek iş anlamlılığı ve anlık iş bağlılığı ile sonuçlandığını gördük. Bir sonraki çalışmada, çalışanların bir kısmından (kontrol grubu) işyerinde kullandıkları ekipmanları, deney grubundansa daha büyük bir iyiliğe hizmet etmek veya mesleki kariyerini iş anlamlılığı kaynakları olarak ilerletmek hakkında yazmalarını istedik. Çalışmasının başkalarına nasıl fayda sağladığı hakkında yazmanın, işin anlamlılığını ve dolayısıyla işe bağlılığı artırdığını bulduk.

Özetle, kısa değerlendirme müdahaleleri, en azından kısa vadede psikolojik iyi oluşu iyileştirmek için umut verici bir kendine yardım veya başkası aracılığıyla yardım sağlama yoludur. Örnekleri insanların kendileri verdiği için, müdahaleler bireysel olarak uyarlanır ve bu nedenle daha etkili olabilir. Danışanlarınızın psikolojik iyi oluşunu artırmak veya iş anlamlılığını ve iş bağlılığını artırmak için, onlara aşağıda önerilen yazma çalışmalarından birini önerebilirsiniz.

Pratik Öneriler

• Öznel iyi oluşu artırmak ve stresi azaltmak için, aşağıdakilerden bazılarını veya tümünü hissettikleri bir durum hakkında yazmalarını isteyin:

• Özerklik algısı; örneğin, üstlendiğiniz şeylerde bir seçim ve özgürlük duygusu hissettiğiniz bir an
• Yetkinlik hissi; örneğin, hedeflerinize ulaşabildiğinizi hissettiğiniz bir an
• İlişkisellik algısı; örneğin, sizi önemseyen ve önemsediğiniz insanlarla bağlantıda hissettiğiniz bir an.

• İşyerinde, danışanınıza çalışmalarının anlamlı olmasının nedenlerini yazmasını önerebilirsiniz. Ya da kendilerine işlerinin daha büyük bir iyiliğe nasıl hizmet ettiğini sormalarını tavsiye edebilirsiniz.

Translated by [Alper Erdem]

Edited by [Selen Ozbek, MSc, National Editor]