Egon Dejonckheere & Peter Kuppens, KU Leuven, Belgium.

Pomoc psychologiczna i psychoterapia w przeważającej mierze nadal odbywa się w gabinecie terapeutycznym. Jednak po jego opuszczeniu pacjenci mają czasem trudność z podjęciem nowych wyzwań, wykorzystaniem szansy na poprawę i wdrożeniem tego, czego nauczyli się podczas sesji. Dowody naukowe wskazują, że praktyka terapeutyczna może wiele zyskać na bezpośrednim dostępie do informacji o tym, co dzieje się w codziennym życiu klientów. Te informacje sprzyjają identyfikacji efektywnych sposobów interwencji i pozwalają skutecznie wypełnić lukę pomiędzy tym, co ma miejsce podczas sesji w gabinecie a prawdziwym życiem.

Dzisiejsza wszechobecność smartfonów i różnych mobilnych urządzeń pomiarowych otwiera ekscytujące możliwości. Umożliwia bowiem uzyskanie wglądu w  codzienne funkcjonowanie klientów i uzupełnia ich opowieści o życiu w trakcie sesji terapeutycznych. Wykorzystanie technologii mobilnych pomiędzy sesjami dostarcza terapeutom bezpośredniego oraz ciągłego strumienia informacji o rzeczywistych doświadczeniach życiowych i poprawia możliwości interwencji.

Terapeuci mogą korzystać z technologii mobilnej, by uzyskiwać dane na temat występowania  objawów lub zasobów w momencie, w którym rzeczywiście mają one miejsce w realnym życiu. Na tak zwanych platformach zbierania próbek doświadczeń (experience sampling  platforms), praktycy mogą zaprojektować krótkie ankiety dostosowane do konkretnych dolegliwości lub potrzeb danej osoby. Z kolei klienci, wypełniając ankiety, dostarczają klinicystom precyzyjnego strumienia danych o swoim życiu w czasie rzeczywistym, co  redukuje zniekształcania powodowane przez błędy pamięci. 

Jedną z dostępnych bezpłatnie platform do próbkowania doświadczeń jest m-Path, którą w ostatnich latach stworzyliśmy. Aplikacje takie jak m-Path mogą być używane do pomiaru częstotliwości podejmowania zachowań szkodliwych (np. epizodów objadania się, ataków paniki, natręctw lub kompulsji, samookaleczania, itp.), wykrywania wzorców czasowych (np. depresja klienta zazwyczaj osiąga swój szczyt rano, ale ustępuje w ciągu dnia) lub uzyskiwania wglądu w czynniki poprzedzające i konsekwencje dolegliwości (np. poziom lęku klienta zazwyczaj wzrasta podczas interakcji społecznych). Klinicysta, przyjmując rolę naukowca-praktyka, przed sesją analizuje i podsumowuje uzyskane w ten sposób dane w formie prostych wykresów i diagramów. Podczas spotkania przekazuje pacjentowi ustalone na tej podstawie wzorce zachowań/objawów. Takie podejście pozwala terapeutom na doprecyzowanie diagnozy i umieszczenie objawów pacjenta w określonym kontekście. Technologia mobilna umożliwia również monitorowanie procesu w trakcie trwania całej terapii. W tym przypadku, terapeuci są w stanie dokładnie ocenić efekty leczenia (np. rutynowe monitorowanie wyników), ponieważ otrzymują natychmiastową informację zwrotną o skuteczności swoich interwencji i mogą je w odpowiednim czasie skorygować w przypadku zmiany status quo klienta.

 

Z terapeutycznego punktu widzenia technologie mobilne mogą przynosić korzyści na dwóch poziomach. Po pierwsze, ocenianie, nazywanie i raportowanie swoich dolegliwości może zwiększyć poczucie sprawstwa pacjentów, ponieważ samo zwracanie uwagi na fluktuacje objawów i ich przyczyny zwiększa wgląd w sytuację i zdolność radzenia sobie z nią. Podobnie, wspólne omawianie wzorów i prawidłowości dotyczących nastroju lub objawów podczas konsultacji może wzmocnić przymierze terapeutyczne między pacjentem a lekarzem. Po drugie, pomoc technologii mobilnej w terapii może być również bardziej bezpośrednia. Mobilne i automatyczne przypomnienia w życiu codziennym o ćwiczeniach omawianych podczas sesji terapeutycznej zwiększają stosowanie się do zaleceń pomiędzy spotkaniami (np. klient otrzymuje codzienne przypomnienie o wykonaniu omawianych ćwiczeń relaksacyjnych). Co więcej, wiele aplikacji zawierających tzw. interwencje adaptacyjne „w samą porę” oferuje również oparte na dowodach naukowych ćwiczenia w odniesieniu do coraz większego spektrum dolegliwości psychologicznych (np. ekspozycja, ćwiczenia oddechowe, klipy mindfulness itp.). Ponieważ klienci zazwyczaj noszą przy sobie urządzenia mobilne, mogą zapoznać się z tymi ćwiczeniami, mają je bowiem dosłownie w zasięgu jednego dotknięcia palca. W ten sposób specjaliści nie tylko wzmacniają swój wpływ terapeutyczny poza gabinetem, ale dysponują też w czasie rzeczywistym informacjami o zastosowaniu i skuteczności interwencji (np. czy ćwiczenia relaksacyjne rzeczywiście zmniejszają poziom stresu u klienta?).

Podsumowując, wykorzystanie technologii mobilnych w terapii ma obiecujący potencjał, perspektywy z oceny zarówno objawów, jak i efektów terapeutycznych. W odniesieniu do efektywności oddziaływań ocena dokonywana w czasie rzeczywistym za pomocą urządzeń mobilnych dostarcza szczegółowych informacji o kliencie i pozwala na ciągłe monitorowanie postępów. Jeśli chodzi o sprawność oddziaływań, zbieranie informacji w życiu codziennym stwarza przestrzeń na wprowadzanie innych interwencji w trakcie konsultacji. Podobnie, klienci mogą monitorować samych siebie jeszcze przed rozpoczęciem terapii, co tworzy cenne informacje wyjściowe dla klinicystów i skraca listy oczekujących. Wiele aplikacji jest ogólnie dostępnych w sklepach z aplikacjami. Niemniej jednak, proponując klientowi aplikacje mobilne (samopomocowe), należy upewnić się, że mają one ugruntowanie naukowe i są zgodne z obowiązującymi przepisami dotyczącymi prywatności. 

Praktyczne zalecenia:

• Personalizuj, kiedy to tylko możliwe. Mierząc nastrój klienta lub objawy powtarzające się w życiu codziennym, upewnij się, że ankieta i harmonogram pomiaru są dostosowane do jego potrzeb. 
• Zachowaj prostotę. Nie należy wprowadzać pomiaru zbyt rozciągniętego w czasie lub o zbyt dużej częstotliwości. Jeśli procedura jest zbyt uciążliwa, pacjenci nie będą się do niej stosować.
• Wypróbuj sam/a. Na rynku jest wiele aplikacji terapeutycznych, ale nie wszystkie są poparte badaniami naukowymi. Przed poleceniem klientowi aplikacji upewnij się, że sam ją wypróbowałeś/aś i sprawdź, czy jest ona oparta na dowodach naukowych. Należy również sprawdzić, czy aplikacja przechowuje poufne informacje w sposób odpowiednio chroniony. Niektóre kraje udostępniają listy lub rekomendacje na temat aplikacji służących do pomiaru zdrowia psychicznego, np. w Wielkiej Brytanii, Europie lub USA.  
• Spójrz na dane. Przed sesją poświęć wystarczająco dużo czasu, aby sprawdzić dane zebrane przez klienta. Wiele platform ułatwia analizę tych danych dzięki intuicyjnym pulpitom, które dostarczają różnych wykresów lub diagramów.

 

Translated by [Przetłumaczone przez Zuzannę Kwissę-Gajewską i Ewę Gruszczyńską]