Door Marta Moreira Marques, NOVA Universiteit van Lissabon, Portugal

Gedragsveranderingstechnieken zijn de bouwstenen van gedragsveranderingsinterventies. Of je nu iemand probeert te helpen zijn fysieke activiteit te verhogen, te stoppen met roken of zich beter aan een medicatieregime te houden, gedragsveranderingstechnieken zijn de tools die tot je beschikking staan. Veelvoorkomende gedragsveranderingstechnieken zijn onder andere doelen stellen, zelfmonitoring, het verstrekken van informatie over een gedrag en emoties beheren.

Veel professionals hebben waarschijnlijk al een verscheidenheid aan deze gedragsveranderingstechnieken in de praktijk toegepast, zonder deze als zodanig te labelen. Om echter maximaal effectief te zijn in het helpen van cliënten of patiënten bij het veranderen van hun gedrag, moeten gedragsveranderingstechnieken systematisch en rationeel worden toegepast (zie bijvoorbeeld een eerdere post op deze blog “Hoe je doelen kunt stellen die werken“). Dit brengt twee uitdagende vragen met zich mee voor drukke praktijkmensen:

• Hoe kan ik erachter komen welke gedragsveranderingstechnieken beschikbaar zijn om te gebruiken?
• Welke gedragsveranderingstechnieken zijn het meest geschikt voor mijn cliënten en hoe kan ik ze in de praktijk toepassen?

Deze post biedt een overzicht van enkele gratis en toegankelijke tools die professionals kunnen helpen bij het beantwoorden van deze vragen en zich zelfverzekerder te voelen bij het uitvoeren van gedragsveranderingsinterventies in de praktijk.

Deel 1. Het identificeren van beschikbare gedragsveranderingstechnieken: Classificatiesystemen

Vanwege het grote aantal gedragsveranderingstechnieken waaruit gekozen kan worden, hebben gedragsspecialisten zich ingespannen om classificatiesystemen voor deze technieken te ontwikkelen.

Waarschijnlijk de meest uitgebreide en veelgebruikte classificatie is de Gedragsveranderingstechnieken Taxonomie v1, ontwikkeld door onderzoekers van het Centre for Behaviour Change. Deze taxonomie bevat 93 unieke technieken, geïdentificeerd met een label, definitie en praktische voorbeelden. Omdat deze taxonomie veelvuldig wordt gebruikt, is het nu relatief gemakkelijk om een synthese te vinden van de meest gebruikte en meest effectieve technieken voor verschillende gezondheidsgedragingen, contexten en populaties. Deze taxonomie wordt vertaald naar andere talen om het gebruik ervan door professionals over de hele wereld te vergemakkelijken (bijvoorbeeld de Portugese versie). Het Centre for Behaviour Change heeft een online database van interventies die gebruik maken van de taxonomie, online trainingen, een smartphone-app en andere belangrijke bronnen om meer informatie te verkrijgen.

Daarnaast zijn er andere classificatiesystemen die nuttig kunnen zijn, afhankelijk van het doel van de interventie. Als het belangrijkste doel is om mensen te ondersteunen bij het selecteren van geschikte zelfgestuurde technieken, bijvoorbeeld in de context van zelfmanagement van een chronische aandoening, kunt u een handboek raadplegen die uit 123 technieken bestaat met een toolkit die de technieken beschrijft en manieren om ze in begrijpelijke taal te gebruiken.

Deel 2. Het implementeren van gedragsveranderingstechnieken in de praktijk: Competentiekaders en training

Een vraag die kan opkomen bij het lezen van het eerste deel van deze blog is “Oké, nu weet ik hoe ik toegang kan krijgen tot deze tools om te achterhalen welke technieken beschikbaar zijn, maar hoe weet ik welke technieken moeten worden gebruikt en hoe leer ik ze te implementeren?” Het bieden van ondersteuning bij gedragsverandering en het implementeren van gedragsveranderingstechnieken vereist inderdaad vaardigheid, op dezelfde manier als kennis en praktijk nodig zijn voor het aanbevelen en implementeren van elk ander type therapeutisch middel.

De identificatie van de benodigde competenties voor het gebruik van verschillende sets gedragsveranderingstechnieken is te vinden in competentiekaders. In de Europese context werd bijvoorbeeld een uitgebreid interprofessioneel competentiekader ontwikkeld voor gezondheids- en andere professionals ter ondersteuning van gedragsverandering en zelfmanagement van chronische ziekten. Dit kader biedt een kernset van competenties die nodig zijn voor gedragsverandering ondersteuning en een identificatie van de meest bruikbare technieken om gedrag te veranderen, zoals dieet, fysieke activiteit en medicatie-therapietrouw.

Als onderdeel van dit initiatief (Train4Health EU project) werden andere belangrijke hulpmiddelen gecreëerd:

• Een Massive Online Open Course (MOOC): een cursus die ingericht is op massale deelname, waarbij het cursusmateriaal wordt verspreid over het web, waardoor deelnemers niet aan een locatie gebonden zijn. Deze cursus biedt een training aan om   gezondheids- en andere professionals en studenten over hoe gedragsverandering ondersteuning te bieden (inclusief het gebruik van gedragsveranderingstechnieken) voor zelfmanagement van chronische aandoeningen;
• Een webapplicatie biedt een veilige omgeving voor training in gedragsverandering ondersteuning, waarbij gebruikers de rol van gezondheids- of andere professional spelen en communiceren met 2D-virtuele mensen die de rol van personen met een chronische ziekte spelen;
• Een open-access boek inclusief voorbeelden en begeleiding bij de implementatie van deze technieken.

Praktische aanbevelingen:

1. Neem de tijd om (meer) te leren over gedragsveranderingstechnieken: Het beheersen van gedragsveranderingstechnieken, inclusief welke technieken in verschillende situaties moeten worden gebruikt, kan een enorme impact hebben op het vergemakkelijken en stimuleren van succesvolle gedragsverandering bij cliënten, zelfs in kortdurende ontmoetingen. Probeer het op uw eigen tempo uit.
2. Identificeer kansen voor training over het gebruik van gedragsveranderingstechnieken: De hier verstrekte hulpmiddelen kunnen u helpen om aan de slag te gaan, maar daar stopt het niet. Of het nu gaat om het organiseren van in-house training of het benaderen van professionele verenigingen, het zal u uitrusten met de vaardigheden om gedragsveranderingstechnieken in de praktijk toe te passen. In sommige landen zijn er al trainingen en andere middelen beschikbaar van professionele en academische instellingen. U kunt ook contact opnemen met de Nationale Afgevaardigden van de Europese Gezondheidspsychologie Vereniging als u meer informatie wilt over trainingsmogelijkheden die beschikbaar zijn in uw land.

Vertaal door Isabelle Maussen en Denise van Rijen