Door Egon Dejonckheere & Peter Kuppens, KU Leuven, België.

Veel vormen van therapie en psychotherapie vinden nog steeds hoofdzakelijk plaats in de behandelkamer. Toch hebben de cliënten, wanneer ze de behandelkamer verlaten, soms moeite met het onder ogen zien van hun uitdagingen, actie ondernemen om beter te worden en het toepassen wat ze tijdens de sessies hebben geleerd. Er zijn aanwijzingen dat therapie groot voordeel heeft bij het hebben van directe toegang tot informatie over wat in het dagelijks leven van mensen gebeurd. Zulke informatie kan manieren identificeren om in te grijpen en effectief de kloof tussen sessies en het echte leven te verkleinen.

Het hedendaagse aanbod van smartphones, activiteit trackers en andere mobiele apparaten opent deuren naar interessante mogelijkheden hiervoor. Het maakt een weg vrij voor hulpverleners om inzichten te verkrijgen in de dagelijks routine van hun cliënten en het vormt een aanvulling op de herinneringen van het dagelijks leven van de cliënten tijdens hun therapie sessies. Het gebruik van mobiele technologie tussen de sessies door biedt de therapeuten een directe en continue stroom van informatie aan over de ervaringen van mensen in het echte leven en het verbetert de mogelijkheden om hierin in te grijpen.

Wat betreft de beoordeling kunnen therapeuten ook de mobiele technologieën gebruiken om cliënten herhaaldelijk te laten rapporteren over hun moment tot moment ervaringen van relevante symptomen of persoonlijke sterke punten zoals die zich voordoen in het dagelijks leven. Tijdens zogeheten ‘experience sampling platforms’ (dit zijn platforms waar o.a. de gedachtes, gevoelens en gedrag worden geworven, vaak in de vorm van het bijhouden van een dagboek) kunnen behandelaars korte vragenlijsten ontwerpen die toegespitst zijn op specifieke klachten en/of behoeftes van elke cliënt. Wanneer cliënten deze vragenlijsten invullen, voorzien zij de therapeuten weer van een gedetailleerde stroom van informatie over het leven van de cliënten op het moment zelf, die minder wordt vertekend door mogelijke vertekeningen in het geheugen.

Een gratis verkrijgbare experience sampling platform is m–Path, dit platform is door ons recentelijk ontworpen. Experience sampling applicaties, zoals m-Path, kunnen worden gebruikt voor het tellen van de frequentie van belemmerend gedrag (bijvoorbeeld eetbuien, paniekaanvallen, intrusies of compulsies, zelfbeschadiging rituelen, etc.), of het opsporen van tijdspatronen (bijvoorbeeld. de depressieve gevoelens van de cliënt pieken vooral in de ochtend, maar verminderen tijdens de dag), of inzicht verkrijgen van de antecedenten en consequenties van iemand zijn klachten (bijvoorbeeld. de angst niveaus van de cliënt schieten vooral omhoog tijdens sociale interacties). In de rol van de wetenschapper-praktijkbeoefenaar kan de therapeut deze data analyseren en samenvatten in intuïtieve grafieken en diagrammen voordat de sessie plaatsvindt. Tijdens de sessie kan de therapeut de vastgestelde patronen terugkoppelen naar de cliënten. Op deze manier kunnen therapeuten hun diagnoses verfijnen en de klachten van de cliënten in context zetten. Mobiele technologie vereenvoudigd ook het bijhouden van de vooruitgang tijdens het gehele verloop van de therapie. Zo is het ook mogelijk voor therapeuten om de behandelingseffecten nauwkeurig te evalueren (bijv. vooruitgang van de klachten automatisch bij te houden), aangezien ze onmiddellijk feedback ontvangen over de doeltreffendheid van hun interventies en ze zijn in staat deze tijdig bij te sturen als de status quo van een cliënt verandert. 

Mobiele technologie heeft op twee levels van het therapeutische gebied nog een aantal voordelen. Ten eerste kan het evalueren, labelen en rapporteren over eigen klachten het gevoel van autonomie van de cliënten vergroten, aangezien het simpelweg aandacht schenken aan symptoom fluctuaties en hun oorzaken, het inzicht en coping vermogen bevordert. Op dezelfde manier kan het wederzijds bespreken van stemmings of symptoom patronen en regelmatigheden tijdens therapie de samenwerking tussen de cliënten en de behandelaar versterken. Ten tweede kan de hulp van de mobiele technologie in therapie ook directer zijn. Mobiele en automatische herinneringen in het dagelijks leven over de oefeningen die besproken zijn tijdens een sessie, vergroten de cliënt zijn therapeutische therapietrouw tussen sessies (e.g. een cliënt krijgt een dagelijks herinnering om de besproken ontspanningsoefeningen te volbrengen). Bovendien bieden veel applicaties met deze ‘just-in-time’ adaptieve interventies (dit is een interventie design die als doel heeft om de juiste type of hoeveelheid steun te bieden, op het juiste moment, door mee te gaan in de interne contextuele gemoedstoestand van het individu) zelf ook evidence-based oefeningen voor een groeiende variëteit aan psychische klachten (bijv. exposure, ademhalingsoefening, mindfulness clips, etc.). Aangezien cliënten hun mobiele toestel meestal overal bij zich hebben, kunnen ze deze oefeningen met een simpele tik met hun vingertop raadplegen en uitproberen. Op deze manier benutten hulpverleners niet alleen hun therapeutische impact buiten de behandelkamer, maar beschikken ze ook over de realtime info over het gebruik en de doeltreffendheid van interventies (bv. verminderen de ontspanningsoefeningen daadwerkelijk het stressniveau van de cliënt?). 

Kortom, de assistentie van mobiele technologie in therapie heeft veelbelovende mogelijkheden, zowel vanuit het evaluatie- als vanuit het therapeutische perspectief. Wat de doeltreffendheid betreft, biedt evaluatie in de praktijk via mobiele apparaten de hulpverlener gedetailleerde informatie en maakt het een voortdurende voortgangscontrole mogelijk. In termen van efficiëntie creëert het verzamelen van informatie tijdens het dagelijks leven ruimte voor andere therapeutische praktijken binnen de sessies. Tegelijkertijd kunnen de cliënten zichzelf al in de gaten houden en de vooruitgang bijhouden voordat de eigenlijke therapie begint, wat waardevolle basisinformatie oplevert voor de hulpverleners en de wachtlijsten verkort. Wat therapeutische interventie betreft, zijn er veel toepassingen beschikbaar in de app store die iedereen kan gebruiken. Toch is het belangrijk om, voorafgaand het voorstellen van het gebruik maken van mobiele (zelfhulp) apps aan een cliënt, na te gaan of ze wetenschappelijk gegrond zijn en voldoen aan de geldende privacy regels.

Praktische aanbevelingen

• Personaliseer waar mogelijk. Wanneer de stemming of symptomen van cliënten in het dagelijks leven herhaaldelijk wordt gemeten, zorg er dan voor dat uw vragenlijsten en beoordelingsschema op maat zijn.
•  Houd het simpel. Maak de vragenlijsten die zich herhalen niet te lang of de vraag frequentie te hoog. Als het protocol te vermoeiend is, zullen de cliënten zich er niet aan houden.
• Probeer het zelf. Er zijn veel therapeutische apps op de markt, maar ze worden niet allemaal ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Voordat u een app aanbeveelt aan een cliënt, zorg er dan voor dat u hem zelf heb uitgeprobeerd en onderzocht dat hij op bewijs is gebaseerd. Kijk ook of de app gevoelige informatie op een beschermende manier opslaat. Sommige landen bieden lijsten of aanbeveling voor apps voor de geestelijke gezondheid aan, zoals bijvoorbeeld in het VK, Europa of de VS.
• Neem een kijkje. Neem voorafgaand aan de sessie voldoende tijd om de door de cliënt verzamelde gegevens te bekijken. Veel platforms begeleiden therapeuten bij hun analyse, met intuïtieve dashboards die verschillende grafieken en diagrammen bieden.

Vertaald door: Isabelle Maussen en Denise van Rijen