Barbara Mullan, Curtin University, Australia
Έκταση του προβλήματος
Κάθε χρόνο, ένας στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως (περίπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι) αρρωσταίνει αφού τρώει μολυσμένα τρόφιμα καθώς και 420.000 άνθρωποι πεθαίνουν. Υπάρχουν τεράστιες γεωγραφικές διαφορές στις περιπτώσεις όπου συμβαίνει αυτό, με τις περιοχές της Αφρικής, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ανατολικής Μεσογείου να φέρουν το υψηλότερο βάρος των τροφιμογενών ασθενειών (περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την επιβάρυνση της τροφικής ασθένειας ανά περιοχή μπορείτε να βρείτε εδώ). Εκτός από αυτές τις γεωγραφικές διαφορές, υπάρχουν επίσης τεράστιες διαφορές στους τύπους παραγόντων που είναι υπεύθυνοι για τροφικές ασθένειες (π.χ. ιοί, βακτήρια, παράσιτα).
Υπάρχουν πολλοί σύνδεσμοι στην αλυσίδα ασφάλειας τροφίμων από το «αγρόκτημα στο πιρούνι». Παρόλο που γίνονται πολλά που βοηθούν τους αγρότες, τις βιομηχανίες και τα εστιατόρια να διαχειρίζονται την ασφάλεια των τροφίμων τους, συχνά παραβλέπεται η συμμετοχή των καταναλωτών στον ασφαλή χειρισμό τροφίμων. Οι ασφαλείς για τον καταναλωτή πρακτικές χειρισμού τροφίμων είναι ζωτικής σημασίας, καθώς αντιπροσωπεύουν το τελικό στάδιο της πρόληψης τροφικών ασθενειών. Οι εκτιμήσεις του ποσοστού της τροφικής δηλητηρίασης που προέρχεται από το σπίτι ποικίλλουν ευρέως και κυμαίνονται από 11 έως 87%. Ως επαγγελματίες ψυχολογίας υγείας, υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τους καταναλωτές να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο να αρρωστήσουν με τροφική δηλητηρίαση στο σπίτι.
Οι πρακτικές που συμβάλλουν στην εμφάνιση εστιών δηλητηρίασης είναι ποικίλες, αλλά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει πέντε βασικά μηνύματα για να διατηρήσει τα τρόφιμα ασφαλή για κατανάλωση. Αυτά είναι:
- Διατηρήστε τα χέρια και τα σκεύη καθαρά,
- Ξεχωριστό ωμό και μαγειρεμένο φαγητό (ιδιαίτερα όταν επιστρέφετε από την αγορά / κατάστημα και όταν αποθηκεύετε φαγητό στο ψυγείο),
- Μαγειρέψτε καλά το φαγητό,
- Διατηρήστε τα τρόφιμα σε ασφαλείς θερμοκρασίες (δηλαδή, διατηρήστε τα ζεστά τρόφιμα ζεστά και διατηρήστε τα κρύα τρόφιμα κρύα) και
- Χρησιμοποιήστε ασφαλές νερό και πρώτες ύλες.
Προβλέποντας τη συμπεριφορά των καταναλωτών
Η πρώιμη έρευνα για το ρόλο του καταναλωτή είχε επικεντρωθεί στη γνώση τους ως πρωταρχική επιρροή στη συμπεριφορά τους. Ωστόσο, μια συστηματική ανασκόπηση βρήκε στοιχεία ότι η γνώση δεν οδηγεί απαραίτητα σε ασφαλή συμπεριφορά χειρισμού τροφίμων. Αυτό ισχύει και για άλλες συμπεριφορές υγείας, αλλά απαιτείται γνώση, ακόμη και αν δεν επαρκεί για την αλλαγή της συμπεριφοράς, καθώς βοηθά στην οικοδόμηση κατανόησης του «πώς» και του «γιατί» της συμπεριφοράς.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα ποιες άλλες επιρροές μπορούν να βοηθήσουν τους καταναλωτές να ασχολούνται με τον ασφαλή χειρισμό τροφίμων, οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει μια ποικιλία θεωριών, κυρίως από την ψυχολογία. Αυτές περιλαμβάνουν τη Θεωρία της Προγραμματισμένης Συμπεριφοράς, τη Θεωρία Κινήτρων Προστασίας και το Μοντέλο Πεποιθήσεων για την Υγεία. Μια πρόσφατη ανασκόπηση αυτής της έρευνας διαπίστωσε ότι η πρόθεση, οι κοινωνικοί κανόνες, η αυτο-αποτελεσματικότητα και η συνήθεια ήταν σημαντικές επιρροές στον ασφαλή χειρισμό των τροφίμων για τους καταναλωτές και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι παρεμβάσεις που βασίζονται σε αυτούς τους παράγοντες πιθανότατα θα ήταν αποτελεσματικές για τη βελτίωση της συμπεριφοράς.
Παρεμβάσεις υγιεινής τροφίμων
Μια άλλη μεγάλη ανασκόπηση βιβλιογραφίας βρήκε κάποια στοιχεία ότι οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις ήταν αποτελεσματικές για τη βελτίωση της ασφάλειας των τροφίμων στο σπίτι. Υπάρχουν όμως και άλλες αποτελεσματικές παρεμβάσεις που στοχεύουν σε ψυχοκοινωνικές δομές εκτός από την εκπαίδευση των καταναλωτών. Για παράδειγμα, μια παρέμβαση βασισμένη στη Θεωρία της Προγραμματισμένης Συμπεριφοράς ήταν επιτυχής στην αλλαγή της συμπεριφοράς ασφαλούς χειρισμού τροφίμων. Αυτή η παρέμβαση παρείχε στους προπτυχιακούς φοιτητές, πληροφορίες για την ασφάλεια των τροφίμων και χρησιμοποίησαν στρατηγικές, όπως τη δημιουργία συγκεκριμένων σχεδίων και την ταυτοποίηση των φραγμών, για να βοηθήσουν στην αύξηση της πρόθεσης και του αντιληπτού συμπεριφορικού ελέγχου (δηλ. εμπιστοσύνη για συμμετοχή στη συμπεριφορά) Η παρέμβαση αύξησε τόσο τον αντιληπτό συμπεριφορικό έλεγχο όσο και την ασφαλή συμπεριφορά χειρισμού τροφίμων. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τους πελάτες μας, εκπαιδεύοντάς τους στο πώς να εκτελούν ασφαλείς συμπεριφορές χειρισμού τροφίμων και ενθαρρύνοντάς τους να κάνουν συγκεκριμένα σχέδια για να το κάνουν (π.χ., βοηθήστε τους να διαμορφώσουν ένα σχέδιο για τη χρήση ξεχωριστών σανίδων για κρέας και λαχανικά συζητώντας συγκεκριμένες στρατηγικές).
Μια άλλη επιτυχημένη παρέμβαση βασίστηκε στη Θεωρία της Συνήθειας. Αυτή η παρέμβαση βοήθησε τους προπτυχιακούς φοιτητές να αναπτύξουν μια συνήθεια να καθαρίζουν τα πιάτα τους με μικροκύματα, παρέχοντας μια ενημερωτική αφίσα (δηλ. ένα μήνυμα) και παρέχοντας υπενθυμίσεις για την εκτέλεση της συμπεριφοράς κάθε τρεις ή πέντε ημέρες. Η συμπεριφορά αυξήθηκε σημαντικά κατά την περίοδο δοκιμής τριών εβδομάδων και διατηρήθηκε κατά την παρακολούθηση τριών εβδομάδων. Πρακτικά, αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι θα ήταν χρήσιμο να παρέχουμε στους πελάτες πληροφορίες, για την ασφάλεια των τροφίμων και επίσης να τους βοηθήσουμε να διαμορφώσουν συνήθειες για συγκεκριμένες συμπεριφορές (π.χ., να ενθαρρύνουμε τη ρύθμιση υπενθυμίσεων στα τηλέφωνά τους για το φούρνο μικροκυμάτων κάθε εβδομάδα).
Εν ολίγοις, η παραπάνω έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν πολλά που μπορούμε, ως επαγγελματίες της ψυχολογίας της υγείας να κάνουμε, για να βοηθήσουμε τους πελάτες μας να συμμετάσχουν σε αυτήν τη ζωτική συμπεριφορά υγείας. Αυτό ξεκινά με την εκπαίδευση των πελατών μας σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και στη συνέχεια τους βοηθά να αισθάνονται σίγουροι για την ικανότητά τους να εμπλέκονται στις συμπεριφορές καθώς και να τους βοηθούν στην οικοδόμηση συνηθειών.
Ως τελική σημείωση, ενώ όλοι οι καταναλωτές κινδυνεύουν να αρρωστήσουν με τροφικές ασθένειες, περίπου το 25% του πληθυσμού διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένων εγκύων γυναικών, παιδιών κάτω των 5 ετών, ηλικιωμένων ενηλίκων και ατόμων με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι, είναι σημαντικό για τους επαγγελματίες της ψυχολογίας της υγείας, να αναγνωρίσουν συγκεκριμένες ευκαιρίες για τις παρεμβάσεις που περιγράφονται παραπάνω, όπως όταν τα άτομα παρουσιάζουν χρόνιες παθήσεις υγείας, όταν εργάζονται με γονείς ή ηλικιωμένους ενήλικες και όταν οι γυναίκες εξετάζουν την πιθανότητα για εγκυμοσύνη.
Πρακτικές συστάσεις
- Εκπαιδεύστε τους ανθρώπους, ότι η ασφάλεια των τροφίμων ξεκινά στο σπίτι και ότι σημαντικοί πρόδρομοι συμπεριφοράς περιλαμβάνουν την πρόθεση, τους κοινωνικούς κανόνες, την αυτο-αποτελεσματικότητα και τη συνήθεια.
- Μην υποτιμάτε το ρόλο της γνώσης. Χρησιμοποιήστε εθνικούς και παγκόσμιους πόρους για να ενημερώσετε τους καταναλωτές σχετικά με τη σημασία των συμπεριφορών για την ασφάλεια των τροφίμων · Μόλις έχουν αυτές τις πληροφορίες, ορισμένες απλές συμπεριφορές μπορούν να υιοθετηθούν εύκολα.
- Τονίστε τη σημασία της ασφάλειας των τροφίμων, δίνοντας έμφαση στο πώς η ασφαλής συμπεριφορά στο μαγείρεμα και ο χειρισμός των τροφίμων μπορούν να επηρεάσουν την υγεία και να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο τροφικής δηλητηρίασης για τα άτομα και τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
- Αντιμετωπίστε τόσο ορθολογικές (π.χ. πρόθεση) όσο και αυτόματες (π.χ. συνήθεια) διαδικασίες. Ξεκινήστε με κινητήριες στρατηγικές όπως ο καθορισμός στόχων και ο προγραμματισμός και, στη συνέχεια, ενθαρρύνετε τη χρήση ενδείξεων (π.χ. αφίσες και υπενθυμίσεις) για να βοηθήσετε τους ανθρώπους να χτίσουν συνήθειες και ρουτίνες για την ασφάλεια των τροφίμων.
[translated by Angelos Kassianos]
