Felix Naughton, East Anglia Üniversitesi, Birleşik Krallık
Sigara içen kadınların 25-50%’si hamile olduklarını öğrendikten sonra sigarayı bırakıyor. Peki diğerleri hamilelikleri boyunca neden sigara içmeye devam ediyor?
Hamilelikte sigara içmenin zararlı olduğunu bilmiyorlar mı? Genellikle biliyorlar. Birleşik Krallık’taki araştırmalardan biri, sigarayı bırakmaya hem motive olmuş hem de bırakma konusunda isteksiz olan hamile kadınların % 99’unun ‘hamilelik sırasında sigara içmek bebeğime ciddi zarar verebilir’ ifadesine bir dereceye kadar katıldıklarını ve yaklaşık % 75’inin bu ifadeye çok fazla veya aşırı derecede katıldığını göstermiştir. Fakat sadece % 10’undan azı 12 hafta sonra sigara kullanmamıştır. Hamilelikte sigara içmeye yönelik güçlü ‘zarar inancına’ sahip kişiler arasında bırakma girişimi ihtimali daha yüksek olsa da, bu inancın sigarayı bırakma şansını artırdığı görülmemiştir.
Özet: Hamilelikte sigaranın zararları hakkındaki inançlar yalnızca küçük bir rol oynar.
Bırakma konusunda motive değiller mi? Bazı durumlarda bu doğru olabilir. Çalışmamız hamileliğin erken dönemlerinde, kadınların yarısından biraz azının 30 gün içinde bırakmayı planladığını ve benzer bir oranın bırakma girişiminde bulunduğunu gösteriyor. Hamilelik devam ederken bırakma motivasyonu düşüyor gibi görünüyor. Şaşırtıcı bir şekilde, sigarayı bırakmaya motive olmak, bırakma girişimi için başarı şansını artırmıyor. Hamile olmayan ve sigara içen kadınlar arasında da aynı bulguya rastlanmıştır. Diğer yandan, motivasyonel görüşme müdahalelerini değerlendiren randomize kontrollü çalışma derlemeleri, kısmen davranış değişikliği için insanlara motivasyonlarını artırmalarına yardımcı olmayı amaçlayan bu danışmanlık yaklaşımının hamilelikte sigarayı bırakmada etkili olmadığını bulmuştur.
Özet: Motivasyon, kadınların sigarayı bırakma girişiminde bulunma şansını artırır, ancak tek başına motivasyon, başarılı bir şekilde sigarayı bırakmak için yeterli değildir.
Bırakmak için yardım almakla ilgilenmiyorlar mı? Bu yalnızca bazı durumlarda doğru olabilir. Hamile kadınların yaklaşık yarısının hamileliğin erken döneminde sigarayı bırakmak için yardım istediğini bulduk. Motivasyonun aksine, destek almaya karşı olan ilgileri hamileliğin son dönemlerine kadar sürdü. Bununla birlikte, her on kişiden yalnızca biri hamilelikleri boyunca herhangi bir zamanda rutin olarak sigara bırakmak için desteğe eriştiğini bildirdi. Desteğe erişimde bulunanlar, destek aramaya ilişkin ilgilerinin hamileliğin erken döneminde daha fazla olduğunu bildirdiler. Sigarayı bırakma hakkında bir sağlık uzmanıyla konuşmak, desteğe erişime ilgi duymakla yakından ilişkiliydi. Bu durum yardıma erişimi artırmanın basit bir yolu olabilir.
Özet: Hamile bir kadına sigarayı bırakmak hakkında konuşmak, destek/yardım aramaya olan ilgiyi artırabilir ve bu da desteğe erişim şansını artırabilir.
Hamile kadınlara yardım etmenin etkili bir yolu yok mu? Elbette var. Araştırmalar davranışsal desteğin, yapılandırılmış tavsiyelerin ve sigara içme ve bırakmanın davranışsal yönlerini yönetmeye yardım etmenin (motivasyonel görüşme ile değil), ister birebir ister kendi kendine yardım formunda olsun, basılı veya dijital kaynaklar ile, hamile kadınların sigarayı bırakmasına yardımcı olabileceğini göstermiştir. Orta veya yüksek düzeyde nikotin bağımlılığı olan kadınlar için davranışsal desteğe, nikotin replasman tedavisinin (NRT) eklenmesiyle desteğin etkinliği artırılabilir. Ancak bu yöndeki bulgular oldukça zayıftır, birçok deneme çalışmasında katılımcıların NRT’ye düşük düzeyde katılımı muhtemelen bu durumun sebebidir. Bunun bir sebebi nikotinin bebeğe zararlı olduğuna ilişkin endişelerdir. Bununla birlikte, on binlerce kadın ve bebeği kapsayan en kaliteli çalışmaları inceleyen bir derleme, hamilelikte NRT’nin herhangi bir zararı olmadığını göstermiştir. Buna dayanarak kadınlar, sürekli tütün kullanımına kıyasla NRT kullanımı riskinin düşük olduğundan emin olabilirler. Ayrıca hamile kadınların hızlanmış metabolizmalarından dolayı, vücutlarındaki nikotini hamile olmayan kadınlara göre iki kat daha hızlı parçaladıkları az bilinen bir faktördür. Bu, hamile kadınların sigara içme isteklerini ve yoksunluk belirtilerini azaltmak için normalden daha fazla NRT’ye ihtiyaç duyacağı anlamına gelir. Fakat kadınlar ve sağlık uzmanları çoğunlukla normalden daha az NRT kullanma taraftarıdır.
E-sigara gibi diğer nikotin bırakma biçimleri, hamilelik dışında olduğu kadar hamilelik boyunca da etkili olabilir, ancak şu anda bu yönde önerileri destekleyecek yeterli kanıta sahip değiliz. E-sigaranın verdiği zararın tütünden çok daha az olması olasıdır. Birleşik Krallık’ta sigarayı bırakmalarına yardımcı olmak için hamile kadınların e-sigara kullanmalarına destek verilmektedir. Diğer bir etkili yaklaşım ise davranışsal destekle birlikte sigarayı bırakmayı başarınca finansal teşvik sağlamaktır. Kanıtlar, teşviklerin bildiğimiz en etkili yaklaşım olduğunu gösteriyor.
Özet: Özellikle nikotin bağımlılığı olanlar için nikotin replasman tedavisi, davranışsal destek, ve /veya finansal teşviklerle birleştirildiğinde etkilidir.
Desteğe en çok kim ihtiyaç duyuyor? Hamilelikte sigarayı bırakmak ile ilişkili düşük eğitim seviyesi veya gelir gibi birçok faktör vardır. Ancak sigara içen bir partnere sahip olmak ve orta veya yüksek düzeyde nikotin bağımlısı olmak daha pratik öneme sahip faktörlerdir – bunlar birçok kadın için sigarayı bırakmanın önündeki önemli engellerdir. Diğer faktörler hamilelik süresince depresyon ve yüksek düzeyde stres deneyimlemektir.
Özet: Bu özelliklerden herhangi birine veya tümüne sahip kadınların muhtemelen yoğun ve çok bileşenli desteğe ihtiyacı olacaktır.
Pratik öneriler
- Hamilelikte sigara içen kadınlara kendileri ve bebekleri için sigara içmenin riskleri hakkında bilgi vermek ve tüm kadınlara bırakma motivasyonları ne olursa olsun sigarayı bırakmaları için destek vermek. Reddedenlere de hamilelikleri boyunca destek sunmaya devam etmek.
- Desteği kabul edenlere yazılı veya dijital olarak bire bir veya kendine yardım şeklinde yapılandırılmış davranışsal destek sağlamak. Fakat motivasyonel görüşme ile değil.
- Orta ile yüksek düzeyde nikotin bağımlılığı gösteren kadınlar için davranışsal desteğin etkililiği nikotin replasman tedavisinin (NRT) de eklenmesiyle muhtemelen artacaktır. Bununla birlikte, kadınların tedaviye devam etme oranını mümkün olduğunca artırmak ve hamilelik sırasında NRT kullanımıyla ilgili temellendirilmemiş endişelerini gidererek NRT’yi etkili bir şekilde kullanmaları desteklenmelidir. Kadınlar sigarayı bırakmak için e-sigara kullanmak istiyorsa bu onlara yardımcı olabilir ve zararı asgariye indirme yaklaşımı olarak düşünülebilir.
- Eğer NRT öneriliyorsa kadınların isteklerini ve yoksunluk belirtilerini azaltmak için, nikotinin yerini en iyi şekilde doldurabilmesi amacıyla iki formda (“kombinasyon tedavisi”, örneğin bantlar ve sakız) kullanmaya teşvik etmek.
- Kaynaklar varsa, kanıt sağlanması koşuluyla (örneğin karbon monoksit (CO) monitörü kullanarak nefes testi), bırakmak için finansal teşvik/ödül sunulmalıdır.
Çıkar çatışması beyanı: Dr Felix Naughton’ın herhangi bir nikotin replasman tedavi sağlayıcısı veya e-sigara üreticisiyle hiçbir bağı veya mali ilişkisi yoktur.
Translated by Buse Keskindag, MSc, University of Hertfordshire
Edited by Selen Ozbek, Health Psychologist, MSc
