Rik Crutzen, Maastricht University, The Netherlands

 

W dzisiejszych czasach ludzie używają internetu do różnych celów: od robienia zakupów w sieci po pokazywanie zdjęcia swojego kota znajomemu mieszkającemu na drugiej półkuli. Wszystko jest możliwe. Coraz częściej internet jest stosowany również w obszarze zdrowia – co zostało określone mianem „e-zdrowia”.

 

 

Czym jest e-zdrowie?

E-zdrowie odnosi się do usług zdrowotnych i technologii informacyjnych dostarczonych lub propagowanych za pośrednictwem internetu i innych związanych z nim technologii.

W ramach psychologii zdrowia, usługi zdrowotne oferowane przez internet dotyczą szerokiej gamy zachowań związanych ze stylem życia, takich jak, pomoc w podejmowaniu aktywności zdrowotnej lub rzucaniu palenia. Opierając się na przeglądzie literatury, tej z przełomu wieków i późniejszej, można powiedzieć, że interwencje zdrowotne przeprowadzone za pośrednictwem internetu mogą być skuteczne. Ważne jest jednak, by rozwój tego typu oddziaływań był oparty na określonych modelach teoretycznych i aktualnych wynikach badań naukowych.

 

Zalety interwencji zdrowotnych prowadzonych za pośrednictwem internetu

Używanie internetu i związanych z nim technologii w obszarze psychologii zdrowia ma niewątpliwie kilka zalet. Na przykład odbiorcy usług internetowych mogą czuć się bardziej anonimowo niż podczas interwencji dostarczanych w bezpośrednim kontakcie. Anonimowość może być szczególnie ważna przy oddziaływaniach dotyczących zachowań powszechnie postrzeganych jako wstydliwe (np. używanie prezerwatyw, ograniczenie spożycia alkoholu). Dodatkowo, można wykorzystywać nawigację satelitarną GPS, która zapewni specyficzne dla danej lokalizacji informacje na temat możliwości np. zakupienia zdrowego żywienia. Należy jednak pamiętać, że oba tu podane przykłady dotyczą tylko niektórych interwencji kierowanych za pośrednictwem internetu. Zachowanie anonimowości i informacje o lokalnej ofercie umożliwiającej realizowanie zdrowego stylu życia są istotne, kiedy ich brak stanowi przeszkodę w podejmowaniu zachowań zdrowotnych. Innymi słowy, specyfika narzędzia, jakim jest internet, i możliwości, jakie ze sobą niesie, powinny być postrzegane jako środek do realizacji wcześniej sformułowanego celu, a nie magiczna różdżka powodująca, że ludzie bardziej dbają o swoje zdrowie.

 

Badanie stosowanych interwencji

Niewątpliwą zaletą interwencji za pośrednictwem internetu jest możliwość zbadania tego, jak faktycznie uczestnicy danego programu zmiany zachowań zdrowotnych korzystają z aplikacji. Można uzyskać szczegółowy wgląd w aktywność użytkowników na danej stronie internetowej, np. kiedy użytkownik porzucił udział w programie albo na jakim jego etapie się zatrzymał. Poza tym, internet umożliwia dostęp do informacji o tym, jak intensywnie użytkownicy korzystają z interwencji (częstość i poświęcony czas) i czym są zainteresowani (tematy). Ta wiedza może być wykorzystana do dostosowania interwencji do potrzeb i możliwości użytkowników, zwiększenia ekspozycji interwencji w sieci oraz skuteczności oddziaływań.

 

Podsumowanie

Interwencje przeprowadzane za pośrednictwem internetu mają zalety, które mogą być wykorzystane w obszarze psychologii zdrowia. Nie można jednak ich traktować jako uniwersalnie skutecznych i powszechnie rekomendowanych. Dużo zależy też od samej jakości proponowanej interwencji. Modyfikacje stylu życia są procesem złożonym. Przy ich wprowadzaniu koniecznie jest wykorzystywanie dostępnych teorii i wyników badań naukowych. Jedynie takie podejście pozwala zwiększyć skuteczność stosowanych interwencji – zarówno w sieci, jak i poza nią.

 

Praktyczne wskazówki

• Usługi e-zdrowie mogą być skuteczne w zmianie zachowania. Jednak ważne jest ich systematyczne rozwijanie, uwzględniające aktualne doniesienia z badań naukowych.
• Nie stosuje się interwencji zdrowotnych za pośrednictwem internetu tylko ze względu na atrakcyjność tego środka przekazu. Możliwości internetu warto traktować jako środek, a nie cel sam w sobie. Należy zawsze się zastanowić, dlaczego sięga się po taki, a nie inny sposób oddziaływania.
• Jeśli dostarcza się usługi zdrowotne za pośrednictwem internetu (czyli działa w obszarze e-zdrowia), warto zawsze ewaluować ich skuteczność. To zapewnia wgląd w to, jak określona interwencja jest wykorzystywana przez użytkowników, a tym samym daje możliwość poprawy jej efektywności.

Translation: Ewa Gruszczyńska, Zuzanna Kwissa-Gajewska