Zorgverleners in de medische en gezondheidspsychologie informeren traditioneel gezien de patiënten over hun persoonlijke ziekterisico met als doel ziekte te voorkomen. Waar risicocommunicatie bijdraagt aan veranderingen in gezondheidsgedrag, kan het mogelijk de ontwikkeling van ziekte reduceren en ziektes op behandelbare stadia opsporen. Bijvoorbeeld door het risico op cardiovasculaire ziekte te communiceren om meer fysieke activiteit te promoten en verbeterde voeding te bevorderen om het risico te verminderen. Er zijn echter andere mogelijke doelen en uitkomsten om in overweging te nemen bij het verstrekken van informatie over ziekterisico’s. Daarbij kan het zo zijn dat de doelen van zorgverleners en patiënten of van het publiek niet altijd op elkaar aansluiten. Verschillende gerelateerde doelen van risicocommunicatie zijn geïdentificeerd, waardoor het faciliteren van geïnformeerde keuzes en het produceren van passende affectieve reacties, als het motiveren van verandering van gedrag.

Huidige praktijken en implicaties van risicocommunicatie

Om het begrijpen van numerieke informatie te vergemakkelijken en de risicocommunicatie te verbeteren, zijn er verschillende aanpakken te overwegen, waaronder het gebruik van visuele representaties van risico’s met bijvoorbeeld iconen reeksen (iconen die het aantal mensen op risico vertegenwoordigen). Toch blijven ontvangers moeite hebben met het begrijpen van cijfers en hun implicaties. Met name wanneer dit soort risico-informatie alleen wordt verstrekt zonder andere informatie, lijkt in het bijzonder geen grote of langdurige effecten te hebben op verandering van gedrag. Een waarschijnlijke verklaring voor dit gebrek aan impact is dat een numerieke risico-informatie op zichzelf een zwakke interventie is bij het veranderen van kwetsbare overtuigingen van mensen. waarbij overtuigingen over coping en zelfredzaamheid (d.w.z. in hoeverre mensen geloven dat ze de capaciteit hebben om een gedrag uit te voeren) mogelijk meer positieve implicaties hebben voor verandering van gedrag.

Desondanks zoals eerder vermeld, zijn er andere redenen voor risicocommunicatie om in overweging te nemen. In de literatuur over kankerrisico is gevonden dat individuen hun risico-inschattingen begrijpen en kunnen onthouden. Echter geloven deze individuen dat de risico-inschatting niet altijd hun waargenomen risico weerspiegelt ondanks de duidelijke uitleg, waardoor de meerderheid hun risico overschatten. Het lijkt erop dat individuen voorafgaande ideeën hebben van hun risico die onveranderd blijven wanneer een numerieke klinische inschatting wordt verstrekt. Dus de vraag is, wat zou dit kunnen veroorzaken?

Risicocommunicatie en persoonlijke risico inschattingen

Persoonlijke ervaringen met familiaire ziekten, overeenkomsten tussen persoonlijke verwachtingen en klinische inschattingen, en persoonlijke ideeën over de oorzaken, hebben allemaal invloed op hoe een klinische inschatting van het risico op borstkanker wordt waargenomen en geïnternaliseerd. Hoewel het verstrekken van een klinische risico inschatting weinig impact heeft op emotionele uitkomsten, zijn vooraf bestaande emoties (beoordeeld voordat het risico wordt gecommuniceerd) een sterke voorspeller van hoe risicoschattingen worden waargenomen en opgevat. Zonder erkenning van dit soort problemen zullen de risico communicatietechnieken die we inzetten slechts op zekere hoogte bijdragen aan geïnformeerde beslissingen en accurate risico inschattingen.

We hebben onlangs in een systematische review van kwalitatieve studies aangetoond dat de ernst van familiaire borstkanker de betrokkenheid van vrouwen bij preventieve gedragingen beïnvloedt. Als borstkamer niet de hoofdprioriteit is ten opzichte van andere ziektes, kan de betrokkenheid bij preventieve acties worden verwaarloosd, omdat andere ziekten in de familie zorgwekkender zijn. Op dezelfde manier, als voorafgaande verwachtingen van het risico niet overeenkomen met een klinische risico inschatting, kunnen vrouwen reageren met twijfel en schok, waardoor het vertrouwen in de schatting wordt ondermijnd. Als de klinische schatting niet overeenkomt met deze voorafgaande opvattingen en verwachtingen, worden suggesties voor veranderingen in dieet of opname van preventieve medicatie mogelijk niet opgevolgd.

Op weg naar een persoonlijke aanpak van risicocommunicatie

Degenen die een persoonlijk ziekterisico inschatting ontvangen, zijn geen passieve ontvangers van deze informatie. In plaats daarvan gebruiken deze personen hun sociale contexten, persoonlijke vooroordelen, waarden en ervaringen om informatie over hun risico te begrijpen, wat niet altijd overeenkomt met het doel van de communicator of het numerieke risico.

Een open dialoog met ontvangers van een ziekterisico is nuttig en moet meer bevatten dan de numerieke schatting alleen, zodat doelen en kennis samenkomen. Voor effectieve risicocommunicatie hebben zorgverleners in de eerste plaats inzicht nodig in wat de personen al weten over een bepaalde ziekterisico. Door dit te doen, bieden de professionals zichzelf en de ontvanger de mogelijkheid om gedeelde begrip te bespreken en misperceptie aan te pakken om hun doelen op een lijn te krijgen. Meer tijd besteden aan het geven van individuele en op maat gemaakte feedback zou waarschijnlijk het denken van de ontvangers over hun risico verbeteren en ook het vertrouwen in gezamenlijke, geïnformeerde besluitvorming verhogen, evenals het bevorderen van aanhoudende veranderingen in gezondheidsgedrag.

Praktische aanbevelingen

• Bepaal de doelen van je risicocommunicatie – voordat je een ziekterisico communiceert is het belangrijk om eerst vast te stellen wat je wil bereiken, bijvoorbeeld gedragsverandering of een bewuste en geïnformeerde keuze. Zodra de doelen zijn vastgesteld, moeten professionals ook de doelen van de ontvanger in overweging nemen en samenwerken om overeenstemming te vinden.
• Begin een dialoog met de ontvanger –  bied de ontvanger de ruimte om hun gedachten te uiten om zo de verschillende manieren waarop ze hun risico uiten in te schatten en om te bepalen of ze de nodige kennis hebben om bewuste keuzes te maken en hen te helpen bij hun keuze, wat deze dan ook mag zijn
• Bevraag onjuiste ideeën respectvol –  Werk samen met de ontvanger om verkeerde ideeën te bespreken en kennisleemten op te vullen. Dit zet de basis voor meer bewuste besluitvorming, als dit het doel van de communicatie is.
• Maak je communicatie op maat –  denk aan de behoeften van de ontvanger en bedenk manieren op kennis over te dragen om een betekenisvolle discussie aan te gaan. Dit kan door informatie langzaam op te stapelen door het geven van korte of kerninformatie, wat dan verder kan worden versterkt met gedetailleerde informatie, wanneer iemand hiernaar vraagt.

Vertaald door Isabelle Maussen en Denise van Rijen