Door Shane Timmons, Economic and Social Research Institute, Ierland

Over de hele wereld zijn regeringen in actie gekomen om de verspreiding van het nieuwe coronavirus onder controle te houden, naar het gedrag van individuen is essentieel voor het succes van de maatregelen. Wij – de afdeling gedragsonderzoek van het Instituut voor Economisch en Sociaal Onderzoek in Dublin – werken samen met het Ierse Departement voor Gezondheidszorg om hen te adviseren over hun reactie op de COVID-19 pandemie. Hiervoor lazen we onder andere meer dan 100 wetenschappelijke artikelen, en zijn we begonnen met onderzoeken hoe het beste te communiceren met de bevolking, met informatie die relevant is voor gezondheidspsychologen. Ons literatuuroverzicht richt zich op drie gebieden die de basis vormen voor de communicatie over volksgezondheid in de meeste landen: handhygiëne, gezicht aanraken, en afstand houden van anderen. We kijken ook naar de bredere literatuur over behulpzaamheid en goede crisiscommunicatie.

Handhygiëne

Er is veel onderzoek gedaan naar handhygiëne in de gezondheidszorg. Er zijn sterke aanwijzingen dat kennis en bewustzijn niet genoeg zijn, en dat kleine aanpassingen zeer effectief kunnen werken. De aandacht vestigen op desinfecterende handgel, door deze bijvoorbeeld op looproutes te plaatsen met felgekleurde bijschriften, zorgt voor een duidelijke stijging van het gebruik van deze producten, meer dan enkel het aantal beschikbare handgel verhogen. Aangeven dat het gebruik een verwachte norm is kan ook helpen. Beleefde maar directe vragen – bijvoorbeeld “heeft u de handgel al gebruikt?” als patiënten of bezoek arriveren – zijn een eenvoudige manier om deze normen door te geven. Het is belangrijk hier nu een gewoonte van te maken en dit vol te houden als de maatregelen versoepeld worden.  

Aanraken van gezicht

In tegenstelling tot handhygiëne hebben we geen onderzoek gevonden naar interventies om het aanraken van je gezicht te verminderen. Bewustzijn kweken is waarschijnlijk niet effectief: mensen bewust maken van hoe vaak ze hun gezicht aanraken kan zelfs leiden tot versterking van dit gedrag. Bij gebrek aan bestaande interventies kunnen medewerkers in de gezondheidszorg gebruik maken van meer algemene modellen voor gedragsverandering, zoals het Behaviour Change Wheel, Intervention Mapping, of het EAST Framework. Wij, en anderen met ons, hebben aangeraden om manieren te onderzoeken om het aanraken van het gezicht te vervangen door alternatieven (bijvoorbeeld het gebruik van een mouw of tissue), in plaats van het volledig af te raden.

Thuisblijven

Mensen die symptomen hebben, of in contact zijn gekomen met zieke mensen, redden levens door thuis te blijven. Helaas kan dat negatieve psychologische gevolgen hebben. Sociale afzondering en eenzaamheid hebben vergelijkbare effecten op het welzijn als bekende risicofactoren zoals roken. Een literatuuroverzicht van 24 onderzoeken naar mensen die (in andere periodes) in quarantaine hebben gezeten liet zien dat de risico’s ook na de quarantaineperiode blijven. Zelfs na drie jaar kwamen depressies nog vaker voor. Gezondheidszorg medewerkers kunnen extra risico lopen, aangezien de negatieve psychologische effecten versterkt kunnen worden door zorgen over het niet kunnen helpen van collega’s en patiënten. De overheid zou extra online geestelijke gezondheidszorg beschikbaar moeten maken, specifiek voor kwetsbare groepen. Mensen helpen hun quarantaine goed te plannen kan de Wereld Gezondheid Organisatie helpen. Nationale gezondheidsorganisaties, zoals de NHS in Groot-Brittannië, hebben aanbevelingen gedaan om om te gaan met sociale isolatie, bijvoorbeeld contact houden met anderen via de telefoon of online, te sporten als je je goed genoeg voelt, en het aanhouden van een dagelijkse routine. 

Het motiveren van behulpzaamheid

De gevolgen van het oplopen van COVID-19 zijn niet voor iedereen hetzelfde. Ouderen en mensen met bestaande gezondheidsproblemen lopen veel meer risico dan jongere en gezondere mensen. Maar de gezondheid van de mensen die het meeste risico lopen hangt niet alleen af van hun eigen gedrag, maar ook van het gedrag van anderen. Er is veel bewijs voor strategieën die samenwerking promoten als gedrag dat voordelig is voor het individu niet noodzakelijk voordelig is voor de grotere groep/samenleving. Effectieve communicatie is essentieel. Het versterken van een groepsidentiteit door taalgebruik als: “we moeten dit samen doen” maakt actie ten bate van de maatschappij waarschijnlijker, net als afkeuring van onbehulpzaam gedrag (zoals hamsteren). Experimenten laten zien dat behulpzaam gedrag gemotiveerd wordt door nadruk te leggen op de offers die anderen brengen. Een snelgroeiende hoeveelheid bewijsmateriaal over COVID-19 communicatie laat zien dat nadruk leggen op het risico voor anderen, en oproepen tot pro sociaal gedrag om te helpen verspreiding van het virus tegen te houden, effectiever zijn dan alleen advies geven over hoe je zorgt dat je zelf niet besmet raakt. 

Crisisinformatie overbrengen

De psychologie van risicocommunicatie benadrukt aanvullende uitgangspunten die bruikbaar zijn voor gezondheidszorg medewerkers die met hun cliënten en patiënten over de COVID-19 pandemie communiceren. Snelheid, eerlijkheid, en geloofwaardigheid zijn belangrijk. Over het algemeen kunnen medewerkers zowel hun eigen onzekerheid en empathie voor de moeilijke situaties van mensen erkennen als nadruk leggen op het nut van individueel gedrag, om een evenwicht te vinden tussen de angst die mensen voelen en optimisme over de toekomst. Om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan zijn bijdrages van meerdere wetenschappelijke velden nodig. Theorie en methoden van de gedragswetenschap kan een bijdrage leveren. Snel pre-testen van aanbevelingen uit de gedragswetenschap met experimenten van hoge kwaliteit zal belangrijk zijn voor een maximale uitkomst.   

Praktische tips

• Verbeter handhygiëne door bewustzijnscampagnes te combineren met beschikbaarheid van opvallende desinfecterende handgel, en beleefde signalen dat het gebruik daarvan een sociale norm is.
• Puur het afraden van het aanraken van het gezicht is niet genoeg. Verander de fysieke en sociale omgeving om gedrag te veranderen, bijvoorbeeld door nieuwe normen te creëren die het oude gedrag vervangen, zoals het aanraken van het gezicht met de mouw of een tissue.
• De negatieve psychologische effecten kunnen verminderd worden door mensen te helpen sociale netwerken op een afstand te onderhouden, maar ook aanvullende geestelijke gezondheidszorg is noodzakelijk.
• Benadruk dat we een gezamenlijk probleem hebben, en onderstreep de risico’s voor de meest kwetsbaren in de samenleving om behulpzaam gedrag te motiveren; maar laat onbehulpzaam gedrag niet onopgemerkt voorbijgaan.
• Biedt tegenwicht aan de angst die mensen voelen door optimistisch te zijn over de effectiviteit van individueel gedrag in het bestrijden van COVID-19.  

Vertaald door Anne van Dongen