Urte Scholz, Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης & Gertraud (Turu) Stadler, Πανεπιστήμιο του Aberdeen
Η κοινωνική υποστήριξη φαίνεται να είναι ένα εξαιρετικά θετικό πράγμα. Τι μπορεί να είναι κακό μπροστά σε μια μικρή βοήθεια; Έχοντας κάποιον που μαγειρεύει υγιεινά γεύματα όταν προσπαθείτε να τρώτε καλύτερα ή ἐχετε παρηγοριά όταν αισθάνεστε πεσμένοι επειδή η πρόσφατη προσπάθειά σας να σταματήσετε το κάπνισμα δεν πήγε τόσο καλά; Αυτά τα σενάρια μας δίνουν ήδη την αίσθηση ότι οι καλές προθέσεις για την υποστήριξη κάποιου μπορεί να μην είναι αρκετές. Ένας συνεργάτης που μαγειρεύει υγιεινά γεύματα για εσάς ή η αδελφή σας που σας δίνει συμβουλές διατροφής μπορεί επίσης να σας κάνουν να αισθανθείτε σαν να ξέρουν καλύτερα τι είναι καλό για σας. Τους ζητήσατε να σας βοηθήσουν; Δεν σας εμπιστεύονται πλήρως να τρώτε υγιεινά μόνοι σας; Ἀρα, είναι πάντα καλή η υποστήριξη για την αλλαγή της συμπεριφοράς ενός ατόμου; Το κείμενο αυτό στοχεύει στο να βοηθήσει τους επαγγελματίες να συμβουλεύουν τους πελάτες τους για το πώς να αναζητήσουν χρήσιμη κοινωνική υποστήριξη. Ας ξεκινήσουμε με τον ορισμό της κοινωνικής υποστήριξης και με το τι δεν είναι κοινωνική υποστήριξη.
Τι είναι η κοινωνική υποστήριξη;
Η κοινωνική υποστήριξη είναι η βοήθεια ενός άλλου προσώπου που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα ή μια πρόκληση, όπως η προσπάθεια να έχουμε μια πιο υγιεινή διατροφή. Η υποστήριξη στοχεύει στην επίλυση του προβλήματος ή τουλάχιστον στην ανακούφιση του στρες που σχετίζεται με το πρόβλημα. Υπάρχουν τρεις συνήθεις τρόποι υποστήριξης που συχνά συνδυάζονται: Ένας τρόπος είναι η συναισθηματική υποστήριξη, όπως η παρηγοριά του ατόμου και το πώς να νιώθει αγαπητός, πώς να έχει κατανὀηση και φροντίδα όταν τονίζουν πόσο δύσκολο είναι να τρώει καλύτερα. Ένας δεύτερος τρόπος είναι η πρακτική υποστήριξη, δηλαδή η λήψη συγκεκριμένης δράσης για να βοηθηθεί ο άλλος, όπως η αγορά υγιεινών τροφών. Ο τρίτος τρόπος είναι η ενημερωτική υποστήριξη, όπως η παροχή συμβουλών σχετικά με τον τρόπο κατανάλωσης περισσότερων λαχανικών. Ενώ η υποστήριξη μπορεί να προέρχεται από κυριολεκτικά οποιοδήποτε άλλο άτομο, η έρευνα έχει βρει ότι η περισσότερη υποστήριξη προέρχεται από άλλους, όπως οι ρομαντικοί σύντροφοι, η οικογένεια και οι φίλοι. Σημαντικές πηγές υποστήριξης για άτομα με προβλήματα υγείας είναι συχνά επαγγελματίες υγείας και άλλα άτομα με παρόμοιες συνθήκες.
Υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη υποστήριξης, είτε η στήριξη που αναμένεται στο μέλλον είτε η υποστήριξη που λαμβάναται στο παρελθόν. Οι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν την υποστήριξη που αναμένουν να λάβουν από άλλους για αγχωτικές καταστάσεις στο μέλλον. Για παράδειγμα, ένας καπνιστής που σκοπεύει να σταματήσει το κάπνισμα, μπορεί να φανταστεί την υποστήριξη που θα του προσφερθεί από άλλους. Αυτός ο τύπος υποστήριξης ονομάζεται αντιλαμβανόμενη υποστήριξη. Σχετίζεται περισσότερο με την αισιόδοξη άποψη του κόσμου για το μέλλον παρά με τις πραγματικές συναλλαγές υποστήριξης. Η αντιληπτή υποστήριξη μπορεί να είναι λίγο υψηλή σε προσδοκίες, καθώς οι προσδοκίες υποστήριξης δεν ελέγχονται απαραίτητα από μια δύσκολη κατάσταση. Ο δεύτερος τρόπος που εξετάζουμε την υποστήριξη είναι να ρωτήσουμε ποια υποστήριξη έχει ένα άτομο σε ένα πρόβλημα. Στη συνέχεια βλέπουμε τις αναδρομικές εκθέσεις πραγματικών συναλλαγών υποστήριξης. Για παράδειγμα, τι βοήθησε κάποιον κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας στη προσπάθεια του να τρώει καλύτερα. Αυτά τα δύο είδη υποστήριξης δε συνδέονται απαραίτητα μεταξύ τους. Μπορείτε να περιμένετε τα αγαπημένα σας πρόσωπα να βοηθήσουν σε περιόδους ανάγκης, αλλά ίσως να μην μπορείτε να θυμηθείτε να έχετε λάβει μεγάλη βοήθεια στο πρόσφατο όνειρό σας για να προσπαθήσετε να φάτε καλύτερα.
Εξειδικευμένη υποστήριξη για την αλλαγή των συμπεριφορών υγείας
Ανατρέχοντας στην επιστημονική έρευνα για την κοινωνική υποστήριξη και τις συμπεριοφορές υγείας, διαπιστώνουμε ότι πολλές έρευνες αναφέρουν θετική επίδραση της κοινωνικής υποστήριξης στις συμπεριφορές υγείας. Ωστόσο, εξετάζοντας τις πιο προσεκτικά, βλέπουμε ότι πολλές από αυτές τις έρευνες δίνουν έμφαση στο πρώτο είδος υποστήριξης που περιγράφεται πιο πάνω, την αντιλαμβανόμενη υποστήριξη. Οι θετικές προσδοκίες υποστήριξης σχετίζονται σταθερά με καλύτερες συμπεριφορές υγείας. Το δεύτερο είδος υποστήριξης, η υποστήριξη που προσφέρεται στην πραγματικότητα, έχει προσελκύσει πολύ λιγότερο το ερευνητικό ενδιαφέρον, και οι υπάρχουσες έρευνες παρουσιάζουν μικτές επιδράσεις. Αυτά τα μικτά αποτελέσματα φαίνεται να προέρχονται κατά κύριο λόγο από την αποτυχία να βελτιωθεί πραγματικά η υποστήριξη στη διάρκεια των παρεμβάσεων. Σε γενικές γραμμές, φαίνεται πως δεν μπορούμε να εγγυηθούμε ότι είναι βοηθητική η καλοπροαίρετη βοήθεια που δέχεται κάποιος από τον κοινωνικό του περίγυρο όταν προσπαθεί να αλλάξει μια συμπεριφορά υγείας. Αντίθετα, η επιτυχία των υποστηρικτικών ενεργειών μάλλον εξαρτάται από
- το ποιος παρέχει την υποστήριξη (κάποιες φορές είναι καλύτερα να μας υποστηρίζει ένας φίλος από το να μας υποστηρίζει ένας σύντροφος),
- το φύλο του ατόμου που παρέχει βοήθεια (φαίνεται ότι οι γυναίκες είναι καλύτεροι πάροχοι βοήθειας τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες αποδέκτες),
- τη συμβατότητα των αναγκών υποστήριξης με τις προσφερόμενες παροχές, και επίσης,
- τις συνθήκες κάτω από τις οποίες προκύπτει (αν υπάρχει ισορροπία ή αν είναι άνισα κατανεμημένη η προσφορά σε σχέση με την αποδοχή υποστήριξης).
Στην πραγματικότητα, εκεί έξω υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η υποστήριξη που δεχόμαστε μπορεί ακόμα και να βλάπτει. Η υποστήριξη μπορεί να συμβάλλει στο αίσθημα της θλίψης ή στην αδυναμία μας να διαχειριστούμε μόνοι μας την υπάρχουσα πρόκληση. Η εξειδικευμένη υποστήριξη – η υποστήριξη που προέρχεται από άτομα που εμπιστεύεσαι, η οποία ανταποκρίνεται στις ανάγκες σου και σε κάνει να νιώθεις ότι σε καταλαβαίνουν, σε εκτιμούν και σε νοιάζονται όταν αλλάζεις μια συμπεριφορά – μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή. Η εξειδικευμένη υποστήριξη εξαρτάται από την επικοινωνία μεταξύ των δύο εμπλεκόμενων μερών: Το άτομο που επιθυμεί να κάνει μια αλλαγή θα πρέπει να αξιολογήσει τις προσωπικές του ανάγκες και να τις επικοινωνήσει ξεκάθαρα, ζητώντας ενεργά υποστήριξη από άτομα που εμπιστεύεται απόλυτα ότι θα ανταποκριθούν. Το άτομο που παρέχει υποστήριξη θα πρέπει να επιδιώκει να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ατόμου που ζητά υποστήριξη με ένα τρόπο που δείχνει σεβασμό και ο οποίος ανταποκρίνεται στις ανάγκες του αποδέκτη.
Πρακτικές συμβουλές
Άρα τι θα πρέπει να κάνουμε για να υποστηρίξουμε αποτελεσματικά κάποιον να αλλάξει μια συμπεριφορά υγείας; Οι επαγγελματίες που παρέχουν υπηρεσίες συμβουλευτικής θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους πελάτες τους να αναζητήσουν εξειδικευμένη υποστήριξη και να το γνωστοποιήσουν στα άτομα που νιώθουν κοντά τους και σε επαγγελματιές υγείας. Για να υποστηρίξετε αποτελεσματικά την προσπάθεια ενός άλλου ατόμου να αλλάξει μια συμπεριφορά υγείας, να θυμάστε τις παρακάτω συμβουλές:
- Ενθαρρύνετε τα άτομα που θέλουν να κάνουν μια αλλαγή να αναζητήσουν υποστήριξη από άτομα που εμπιστεύονται και τα οποία νιώθουν κοντά τους και να τους μιλήσουν για το τι θα θεωρούσαν πραγματικά βοηθητικό. Αυτό μπορεί επίσης να περιλαμβάνει το να τους αφήσουν μόνους τους!
- Κάντε εξάσκηση με τους πελάτες σας για το πως να επικοινωνούν τις ανάγκες τους σε συγκεκριμένες συνθήκες και το πως να κάνουν προτάσεις προκειμένου η υποστήριξη που λαμβάνουν να είναι πιο βοηθητική για τους ίδιους. Για παραδειγμα, οι επαγγελματίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν παιχνίδια ρόλων για να εξετάσουν διαφορετικά σενάρια αναζήτησης υποστήριξης. Η δραστηριότητα αυτή πρέπει επίσης να περιλαμβάνει την αύξηση της συνειδητοποίησης ότι η υποστήριξη είναι ένα πολύ ατομικό θέμα και το οποίο μπορεί να μην είναι πάντα βοηθητικό. Συνεπώς, το άτομο μπορεί να εξασκηθεί στην καθοδήγηση και την εποικοδομητική ανατροφοδότηση προκειμένου να υποστηρίξει τους παρόχους να βελτιώσουν την προσφερόμενη υποστήριξη.
- Εξασκηθείτε στην αναγνώριση της εξειδικευμένης υποστήριξης. Καθώς η αλλαγή της συμπεριφοράς κάποιου είναι μια δυναμική διαδικασία και οι ανάγκες μπορεί να αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη συνεπάγεται ότι μπορεί να περιλαμβάνονται συνεχείς προσαρμογές στη διαδικασία.
Μεταφράστηκε από Ευγενία Δερμιτζάκη, Μαρίνα Σταυρινού
