Door Jane Ogden, University of Surrey, UK

Het is lastig om in een consult over lichaamsgewicht te beginnen. Sommige patienten hebben er genoeg van om elke keer te horen dat ze ‘wel wat af mogen vallen’, of ze nu voor een zere keel, een uitstrijkje of mogelijke hartproblemen komen. Wellicht hebben ze hun hele leven lang met stigma te maken gehad en denken ze dat hun overgewicht het enige is wat mensen ooit zien. Anderen hebben hun gewicht wellicht nog nooit als een probleem gezien en kunnen beledigd of verrast zijn als je er over begint. Sommige mensen willen het advies niet horen en denken bijvoorbeeld ‘wat weet jij er nou van – je bent zelf te dun/dik/jong/oud’ of ‘ik heb geen vertrouwen in de wetenschap’. Beginnen over lichaamsgewicht vereist daarom behoedzaamheid, en voorbereiding op ‘wanneer’, ‘hoe’, en ‘wat’ je precies zegt tegen een persoon met overgewicht.     

Wanneer…

De meeste mensen zijn erg goed in hun leven lang goede raad te negeren. De beste manier om mensen naar advies te laten luisteren is de juiste timing te kiezen, en te koppelen aan een ‘leermoment’. Dit kan bijvoorbeeld gaan om nieuwe symptomen zoals ademnood of gewrichtspijn, een diagnose zoals diabetes of verhoogde bloeddruk, een nieuwe levensfase zoals ouder worden of pensioen, of als iets in het dagelijks leven moeilijk begint te worden zoals traplopen, kinderen dragen, of schoenveters strikken. Deze leermomenten kunnen ervoor zorgen dat mensen echt gaan luisteren naar advies, dus grijp het moment aan als de patient het aangeeft en begin over lichaamsgewicht.  

Hoe…

Helaas is dat niet altijd makkelijk! Zeg je ‘dik’, ‘gewicht’, ‘overgewicht’, of zelfs ‘obees’? Moet je een slag om de arm houden en vragen ‘Is het goed als we het over uw gewicht hebben?’ of moet je directer optreden en zeggen ‘U moet afvallen.’. Dit is niet altijd duidelijk, maar in mijn boek ‘De Psychologie van Dieeten’ leg ik de resulaten van onderzoek als volgt uit: medewerkers in de gezondheidszorg vinden het vaak moeilijker om over dit onderwerp te praten dan patienten. Medewerkers in de gezondheidszorg moeten over gewicht beginnen, zelf als ze daar huiverig voor zijn. Het woord ‘obesitas’ kan als een schok komen, maar een kleine schok (niet teveel) kan positief uitpakken. Elke patient is anders, elke medewerker in de gezondheidszorg is anders, en elk consult is een dynamiek tussen twee verschillende personen. Het komt dus neer op een oordeel op het juiste moment en je aanpak proberen aan te passen aan deze patient op dit moment. Zolang je de boodschap brengt met warmte en empathie moet het goedkomen. ‘Wist je dat overgewicht je bloeddruk kan verhogen’ kan bijvoorbeeld een nuttige start van een gesprek zijn omdat het gewicht linkt aan een specifiek gezondheidsprobleem. ‘Afvallen kan de pijn in uw rug verminderen’ kan ervoor zorgen dat afvallen als oplossing van het probleem wordt gezien. Zodra het gesprek is gestart is het zaak goed te letten op de reactie van de patient, en de eigen reactie hierop aan te passen. Dit kan helpen met een (werk)relatie die ook in vervolg consulten verder werkt. Meer over dit onderwerp is te vinden in onderzoek over ‘gezonde gesprekken’ en ‘elk consult telt’. 

Wat…

En dan? Nadat het onderwerp is aangesneden bepaalt het vervolg hoe succesvol de patient zal zijn in gewicht verliezen. De vervolgstappen moeten de patient helpen realiseren dat hun gewicht inderdaad een probleem vormt, en hen overtuigen dat hun gewicht wordt bepaald door hun gedrag (dus niet genetisch is, of veroorzaakt wordt door hormonen, medicatie, of de overheid – ongeacht of dat klopt of wat de patient denkt). Geef de patient het zelfvertrouwen dat ze hun levenstijl kunnen veranderen, zorg dat ze jou vertrouwen en terug willen komen voor een vervolg consult, en zorg er uiteindelijk voor dat ze er klaar voor zijn om hun gedrag te veranderen. 

Gewichtsverlies is een lange termijn project. Het is goed om gewicht bespreekbaar te maken. Maar dit moet gebeuren met inachtname van ‘wanneer’, ‘hoe’, en ‘wat’, op een manier dat het lange termijn project succesvol voltooid wordt, in plaats van te eindigen voor het goed en wel begonnen is.    

Praktische aanbevelingen 

• Wanneer, hoe, en wat zijn essentieel
• Wees zorgvuldig met timing – probeer over lichaamsgewicht te beginnen op een ‘leermoment’
• Pas je taalgebruik aan aan dat van de patient, en wees niet bang om over lichaamsgewicht te beginnen
• Moedig patienten aan om te kijken naar hun eigen rol in hun gewichtsverlies – maar met compassie en zonder hen een schuldgevoel te geven

Vertaald door Anne van Dongen