Alexandra Michel, Federal İş sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü, Almanya ve Annekatrin Hoppe, Humboldt, Üniversitesi, Almanya
Çalışanlar günlerinin büyük bir kısmını işte geçirmektedirler. Çalışanların sağlığını ve esenliğini arttırmak ve onlara olumlu bir iş yaşam dengesi kazandırabilmek için işteki talepleri azaltmak ve çalışanların psikolojik kaynaklarını (örn. otonomi, sosyal destek ve öz yeterlik) güçlendirmek doğal olarak önem kazanıyor. Geçtiğimiz senelerde, hem iş stresinin olumsuz etkilerinin giderilmesini, hem de çalışanların esenliğini arttıran kaynakların geliştirilmesini inceleyen araştırmalar yapıldı. Özellikle, pozitif psikoloji müdahalelerinin iş yerlerinde kullanılmaya başlanması mesleki sağlık psikoloji dalında bir yeniliktir. Bu müdahaleler psikolojik kaynakları güçlendirme ve bu kaynakların azalmasını önlemeyi amaçlar ve olumlu duygular, davranışlar ve bilişleri teşvik eden aktiviteler içerirler. Bu blog yazısında, çalışanların psikolojik kaynaklarını güçlendirmelerinde ve iş yerindeki esenliklerinin artmasında onlara yardımcı olabilecek üç yaklaşımı vurguluyoruz.
1.İşimde nasıl daha çok olumlu yön algılayabilir, deneyimleyebilir ve takdir edebilirim?
Çalışanların olumlu düşünme ve olumlu deneyimleri takdir etme gibi bilişsel taktikleri iş yerinde uygulamaları olumlu duyguların artmasını ve kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayabilir. Gerçekleştirdiğimiz bir müdahele araştırmasında, bir grup sağlık personelinden işyerinde yaşadıkları olumlu ve anlamlı bir olayı düşünmelerini istedik. Bu olay hastalarıyla yaşadıkları olumlu bir etkileşim, iş arkadaşlarıyla yapılan hoş bir sohbet ya da başarılı bir müdahale olabilirdi. Sağlık personelinden bu olumlu olayı hatırlamalarını ve bu keyifli tecrübenin tadını çıkarmalarını istedik. Bu beş dakikalık sesli bir kayıtla gerçekleştirilen müdahale sağlık personeline 10 gün boyunca arka arkaya uygulandı. Müdahalenin sonunda, müdahale grubundaki sağlık personelinde kontrol grubuna nazaran daha düşük yorgunluk ve duygusal tükenme saptandı. Özellikle iyileşme ihtiyacı yüksek sağlık personeli (örn. düşük enerjili bireyler) bu müdahaleden daha fazla fayda gördü.
- İşyerinde kendimi nasıl daha enerjik hissedebilirim? Molaların faydaları
İş talepleri çalışanların enerjilerini tüketip, işe olan ilgilerini yitirmelerine ve bitkinlik ve yorgunluk hislerine sebep olabilir. İşte alınan molalar çalışanların dikkatlerini geçici olarak iş görevlerinden başka konulara yöneltip, enerjilerini muhafaza etmelerini ve hatta arttırmalarını sağlar. Biz iş yerinde uygulanabilecek iki küçük mola aktivitesi geliştirdik: doğadan keyif almayı simüle eden bir aktivite (örn. kuş şakıma ya da dalga sesleri gibi doğa seslerini dinleme) ve progresif kas gevşetme aktivitesi. Biz bu tarz küçük molaları “mikro-müdahale” olarak nitelendiriyoruz. İşyerinde uygulanabilecek bu mikro-müdahaleler çalışanların iş görevlerinden başka konulara odaklanarak dinlenmelerini sağlıyor. Araştırmamızda çalışanlar ya doğadan keyif alma ya da progresif kas gevşetme grubuna rastgele atandılar. Araştırma sonuçları her iki kısa günlük mola aktivitesinin de – ki bunlar çalışma günü boyunca rahatlıkla uygulanabilir – 10 iş günü uygulandıktan sonra çalışanların dinçliğini arttırdığı ve yorgunluklarını azalttığını gösterdi.
- Aklımı işten nasıl uzaklaştırıp, iyi bir iş yaşam dengesi kurabilirim?
Boş zamanlarında işle ilgili konuları düşünüp, bu konulara duygusal olarak bağlanan çalışanlar, düşüncelerini işlerinden uzaklaştırma ve işe karşı mesafe almakta zorlanırlar. Böyle bir durum zayıflamış bir iş-yaşam dengesine yol açabilir. Sınır teorisinden yola çıkarak, çalışanların iş ve yaşam alanlarını kendi tercihleri doğrultusunda birleştirmelerini ya da ayrıştırmalarını sağlayan bir müdahale geliştirdik. Bu online müdahale, farkındalığı bilişsel ve duygusal ayrım yapabilme taktiği olarak öğretiyor. Farkındalık şimdiki anlık deneyimlerin yargılanmadan gözlemlendiği bir durumdur. Müdahalemiz esnasında çalışanlar kendilerinin geliştirdiği ayırım taktiklerinin (iş ve yaşam alanlarını birbirinden ayıran taktikler) üzerinde düşünüp, farkındalıkla nefes alma egzersizleri öğrendiler. Bu egzersizlerle şimdiki ana odaklanıp, işle ilgili istenmeyen düşüncelerden ve duygulardan arınabildiler. Bu sayede, çalışanlar belirli bir yaşam alanındaki bir aktiviteye (örn. evde çocuklarıyla oyun oynama) odaklanabilip, işle ilgili kaygı ve düşünceleri geride bırakabildiler. Araştırmamızın sonuçları deney grubundaki çalışanların kontrol grubuna nazaran daha az duygusal tükenme, olumsuz duygulanım ve stres temelli iş aile çatışması yaşadıklarını, diğer yandan, psikolojik uzaklaşma yetilerinin ve iş yaşam dengesi memnuniyetinin daha fazla olduğunu gösterdi.
Sonuç
İşe olumlu bakmayı, mola vermeyi ve yaşam alanlarını ayrıştırmayı içeren müdahaleler çalışanların psikolojik kaynaklarını geliştirmelerine ve esenliklerinin artmasına yardımcı olabilir. İşverenler ve çalışanlar için şu faydaları öngörüyoruz: müdahalelerde yer alan bu aktiviteler iş günü esnasında verilen küçük molalarda ya da akşamları iş sonrasındaki boş zamanlarda kolaylıkla uygulanabilir. Bu aktiviteler pek çok mesleki alanda ve değişik yöntemlerle (internet, akıllı telefon uygulamaları ya da kâğıt üstünde) tatbik edilebilir. İşveren ve çalışanlar bu müdahalelerin özellikle yardıma ihtiyacı olan çalışanlarda (örn. yüksek iş yoğunluğu ya da duygusal açıdan yorucu görevleri olan) etkili olduğunu ve uzun vadeli etkilerinin henüz bilinmediğini dikkate almalıdırlar. Son olarak, bu bireysel müdahaleler işyeri sağlığını geliştirici ve çalışma koşullarını holistik olarak iyileştirmeyi hedef alan daha kapsamlı programlara (örn. iş yoğunluğunun azaltılması, takım oluşturma çalıştırmaları, liderlik eğitimleri) alternatif olarak düşünülmemelidir.
Pratik öneriler
- Öğle paydosunda ya da iş sonrasında aklınıza o gün iyi giden bir şeyi getirin. Örneğin bir iş arkadaşınızla yaptığınız hoş bir sohbet, başarılı bir sunum ya da keyif alarak yaptığınız bir görev.
- İş günü boyunca sizi işten uzaklaştıracak ve dinçleştirecek kısa molalar planlayın. Bu molaları dinlenmek, meditasyon yapmak ya da yürüyüşe çıkmak için kullanın.
- Aklınızı işten uzaklaştırmaya çalışın. Kısa farkındalıkla nefes alma egzersizleri size şimdiki anda yaşadıklarınıza odaklanmanızda ve istenmeyen düşünce ve duyguları bir kenara bırakmanızda yardımcı olabilir.
translated by Çimen Ekici, Leiden University
Dr Gülcan Garip, University of Derby
