Απο Kerry Chamberlain, Massey University, Auckland, New Zealand

Τι κάνουν οι άνθρωποι με τα φάρμακα μόλις μπαίνουν στο σπίτι; Παραδόξως, μια περιορισμένης κλίμακας έρευνα προσπάθησε να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση. Ωστόσο, είναι σημαντικό – τα περισσότερα φάρμακα καταναλώνονται στο σπίτι υπό τον έλεγχο του καταναλωτή. Τα συνταγογραφούμενα φάρμακα ρυθμίζονται, αλλά μόλις συνταγογραφούνται και συλλέγονται, θεωρείται ότι λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες. Οι άνθρωποι μπορούν επίσης να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν ένα ευρύ φάσμα φαρμάκων απο το φαρμακείο (π.χ. για την ανακούφιση από τον πόνο), εναλλακτικά φάρμακα (π.χ. ομοιοπαθητικά σκευάσματα) και άλλα παρασκευάσματα που σχετίζονται με την υγεία και είναι λιγότερο προφανή φάρμακα (π.χ. συμπληρώματα διατροφής, προβιοτικά ποτά). Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι η πρόσβαση σε όλες τις μορφές φαρμάκων μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών.

Τα φάρμακα όλων των ειδών είναι πολύπλοκα ‘κοινωνικά αντικείμενα’ και είναι λάθος να τα θεωρούμε απλώς ως ιατρικά μέσα, αποτελεσματικά για τη θεραπεία ή την ανακούφιση των ιατρικών συνθηκών όταν λαμβάνεται όπως συνιστάται. Τα φάρμακα έχουν ευρέως διαφορετική αποτελεσματικότητα δόσης-απόκρισης. Ορισμένα (π.χ. παρακεταμόλη) έχουν ευρύ θεραπευτικό δείκτη (δηλαδή είναι ευαίσθητα σε ευρεία κλίμακα δόσεων), ενώ άλλα (π.χ. λεβοθυροξίνη) έχουν περιορισμένο θεραπευτικό δείκτη (π.χ. μικρές διαφορές στη δόση μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή θεραπευτική βλάβη ή / και σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες). Επίσης, όλα τα φάρμακα έχουν παρενέργειες κάποιου είδους, μερικές μικρές και απαρατήρητες από τους περισσότερους χρήστες, άλλες πιο σημαντικές και δυνητικά σοβαρές. Ενώ τα φάρμακα μπορεί να έχουν ποικίλα αποτελέσματα, οι ίδιοι οι άνθρωποι διαφέρουν επίσης σημαντικά στην ανοχή τους για φάρμακα και οι ανοχές μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου με την επαναλαμβανόμενη κατανάλωση του φαρμάκου.

 

Έχουμε ουσιαστικές αποδείξεις ότι μόνο τα μισά φάρμακα που συνταγογραφούνται, λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της εμπειρίας των παρενεργειών, των ανησυχιών για την εξάρτηση, των πεποιθήσεων για την ασθένεια, τα φάρμακα και τις θεραπείες.

 

Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα φάρμακα στην καθημερινή τους ζωή. Διεξήγαμε έρευνα με ανθρώπους σε 55 νοικοκυριά επιλεκτικά – που επιλέχθηκαν από τέσσερις πόλεις σε όλη τη Νέα Ζηλανδία. Δεν μας ενδιέφερε η τήρηση των φαρμάκων, αλλά τους ζητήσαμε να συζητήσουν τις φαρμακευτικές τους πρακτικές, να χαρτογραφήσουν τα φάρμακα όλων των ειδών που κρατούνταν στα σπίτια τους και να συζητήσουν όλα τα φάρμακα που βρίσκονταν στα σπίτια τους.

 

Ορισμένα σημαντικά αποτελέσματα αυτής της έρευνας ήταν:

 

• Μια μεγάλη ποικιλία φαρμάκων κάθε είδους – συνταγογραφούμενα, απο το φαρμακείο και εναλλακτικά – ήταν διαδεδομένα σε όλα τα νοικοκυριά και διανεμήθηκαν ευρέως στο σπίτι. Η τοποθέτησή τους οργανώθηκε και ήταν σημαντική για χρήση, με τα φάρμακα που μοιράζονταν με άλλους αποθηκευμένα κεντρικά (κουζίνες και σαλόνια), τα προσωπικά φάρμακα να βρίσκονται σε περισσότερο ιδιωτικούς χώρους (υπνοδωμάτια, μπάνια) και παλαιότερα φάρμακα αποθηκευμένα μακριά (σε ντουλάπια και σοφίτες). Αυτή η τοποθέτηση φαρμάκων αντικατόπτριζε τις οικογενειακές σχέσεις και τις πρακτικές φροντίδας στα νοικοκυριά.
• Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και χρησιμοποιούν τα φάρμακα πολύ διαφορετικά, από την αντίσταση στη χρήση έως τους διάφορους τρόπους συμμόρφωσης, τροποποίησης ή επέκτασης της χρήσης τους, ανάλογα με τον τύπο της φαρμακευτικής αγωγής και της ασθένειας.

○ Για παράδειγμα, μερικοί ήταν ιδιαίτερα συγκεκριμμένοι για τη λήψη αντιβιοτικών: «Δεν μου αρέσει να λαμβάνω αντιβιοτικά … τα αντιβιοτικά πρέπει να φυλάγονται για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης».

○ Άλλοι που έλαβαν ψυχοτρόπα φάρμακα μείωσαν τη χρήση τους λόγω παρενεργειών και εξάρτησης: «Ήθελα να λειτουργήσω ως λειτουργικό μέλος της κοινωνίας … για να γίνω καλά έπρεπε να αποκόψω την φαρμακευτική αγωγή».

○ Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούσαν εναλλακτικά φάρμακα συχνά αντιστέκονταν πλήρως σε αλλοπαθητικά φάρμακα: “Θα προτιμούσα είτε να το δοκιμάσω και να το περιμένω είτε μια οποιαδήποτε εναλλακτική λύση παρά λήψη φαρμάκων”.

○ Άλλοι τροποποίησαν δόσεις σύμφωνα με τα συμπτώματα: “Μου δόθηκε μεγαλύτερη δόση, αλλά αποφάσισα να προσπαθήσω να τη διατηρήσω όσο το δυνατόν χαμηλότερα”.

• Αυτές οι πρακτικές λήψης καθημερινής φαρμακευτικής αγωγής διέπονται από τις αντιλήψεις των ανθρώπων για την αξία και τη θέση των φαρμάκων στην κοινωνία. Τα φάρμακα θα μπορούσαν να προκαλέσουν διαταραχές, όταν ο φόβος και το άγχος που προκύπτουν από το μάρκετινγκ φαρμάκων και τις ιστορίες των μέσων ενημέρωσης προκαλούν το «αφύσικο» και εκτός ελέγχου, ή θα μπορούσαν να παραγάγουν τάξη, όταν νοείται ως παροχή ισορροπίας και αποκατάσταση της τάξης και του ελέγχου. Τα φάρμακα επικαλούνται επίσης την ηθική, όταν θεωρούνται ως «απαραίτητο κακό» που απαιτεί προσωπική επαγρύπνηση στην κατανάλωσή τους ή όταν η κατανάλωσή τους συνεπάγεται έναν «ηθικά αποτυχημένο» άρρωστο ή ένα στυγνοποιημένο οργανισμό, δημιουργώντας ταυτότητες που πρέπει να αντιμετωπιστούν.

 

Αντί να βλέπουμε τις πρακτικές φαρμακευτικής αγωγής ως να είναι εσφαλμένες ή παράλογες, υποστηρίζουμε ότι έχουν μια δική τους λογική, ενημερωμένη από μια «φαρμακολογία του κοινού ανθρώπου» όπου οι πεποιθήσεις των ασθενών για φάρμακα βρίσκονται εντός των συνθηκών συνταγογράφησης και στις προσωπικές αντιλήψεις για την υγεία. Αυτή η φαρμακολογική ικανότητα επηρεάζει και μεταβάλλει τις πρακτικές λήψης φαρμάκων στα σπίτια με τρόπους όπως εκείνοι που προσδιορίζονται παραπάνω και παρέχει μια ελλειπή προοπτική σε πολλές προσεγγίσεις για την κατανόηση της λήψης φαρμάκων. Τα φάρμακα στο σπίτι έχουν δικές τους κοινωνικές ζωές.

 

Συστάσεις

• Οι επαγγελματίες της ψυχολογίας της υγείας πρέπει να κατανοήσουν ότι η λήψη φαρμάκων είναι μια κοινωνική πρακτική και να την προσεγγίζουμε ως τέτοια, αντί να τη βλέπουμε μόνο από τη βιοϊατρική προοπτική της προσκόλλησης.
• Η χρήση της φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή ως εντοπισμένη στις πρακτικές που εφαρμόζονται, και ιδιαίτερα στις χρονικές και χωρικές οικιακές πρακτικές που ενσωματώνονται στην καθημερινή οικιακή ζωή. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που επιδιώκουν να παρεμβαίνουν στην λήψη φαρμάκων πρέπει να συζητήσουν και να αποκαλύψουν αυτές τις πρακτικές και να παράσχουν συμβουλές που σχετίζονται με την κοινωνική και συγκυριακή δυναμική που επηρεάζει την καθημερινή χρήση φαρμάκων για τους ασθενείς.
• Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας θα πρέπει να συζητούν ανοιχτά τη χρήση φαρμάκων με τους ασθενείς και να προσπαθούν να εντοπίσουν συστάσεις για χρήση μέσα στην κατανόηση του ασθενούς σχετικά με την ασθένειά τους, τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν και εκτιμούν τα φάρμακα και πώς οι πρακτικές λήψης φαρμάκων μπορούν να ενσωματωθούν στην καθημερινή τους ζωή.

 

Translated by Angelos Kassianos