By Stan Maes & Véronique De Gucht, Leiden University, Netherlands

Τις τελευταίες δεκαετίες, ο ρόλος των ατόμων στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης έχει εξελιχθεί από τη «συμμόρφωση με τα ιατρικά σχήματα», υπονοώντας την υπακοή. σε «αυτοδιαχείριση», που υποδηλώνει την ευθύνη για τον έλεγχο της υγείας ή της ασθένειάς. Αυτό πρόσφατα προχώρησε περισσότερο στην ιδέα της «αυτορρύθμισης», μιας συστηματικής διαδικασίας που περιλαμβάνει τον καθορισμό προσωπικών στόχων που σχετίζονται με την υγεία και την καθοδήγηση συμπεριφοράς για την επίτευξη αυτών των στόχων. Για να δείξουμε τη συνεχή διαδικασία αυτορρύθμισης, επιλέξαμε την αρχαία εικόνα ενός «ouroboros» (δηλ. ενός φιδιού που τρώει τη δική του ουρά) για να συνοδεύσει αυτό το άρθρο στο blog.

Η αυτορρύθμιση λαμβάνει χώρα σε φάσεις: (1) συνειδητοποίηση στόχου και καθορισμός στόχων · (2) ενεργητική επιδίωξη στόχου και (3) επίτευξη στόχου, συντήρηση ή αποδέσμευση. Στις επόμενες παραγράφους, παρουσιάζουμε αυτές τις φάσεις χρησιμοποιώντας την περίπτωση ενός ατόμου (Γιάννης), ο οποίος έχει υποστεί καρδιακή προσβολή.

Φάση 1

Στην πρώτη φάση, τα άτομα πρέπει να γνωρίζουν και να θέτουν ρεαλιστικούς και προσωπικούς (σχετικούς με την υγεία) στόχους (αλλαγή). Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ερωτηθεί ο Γιάννης, «τι θα ήταν η ανάκαμψη για σένα;», στην οποία θα μπορούσε να απαντήσει ότι το να περπατάει στη φύση με το εγγόνι του είναι σημαντικό για αυτόν. Ως πρώτο βήμα, ο Γιάννης θα μπορούσε να θέσει ένα στόχο όπως «ξεκινώντας σύντομα περίπατο στη γειτονιά μου». Είναι σημαντικό εδώ οι στόχοι να είναι αυτοσυντονισμένοι και να είναι ρεαλιστικοί, λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα λειτουργία, καθώς αυτοί δίνουν μια αίσθηση ιδιοκτησίας και είναι πιο εύκολο να επιτευχθούν από τους στόχους που επιβάλλουν άλλοι. Οι τεχνικές όπως οι συνεντεύξεις κινήτρου μπορούν να βοηθήσουν στην υποστήριξη του καθορισμού προσωπικών στόχων μεταξύ των ατόμων που δεν έχουν κινητοποιηθεί

Φάση 2

Η δεύτερη φάση χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη στόχων. Στη φάση αυτή, τα άτομα πρέπει να γεφυρώσουν το κοινό χάσμα ανάμεσα στα γνωστικά σχήματα (π.χ. προθέσεις) και τη δράση. Για το σκοπό αυτό, απαιτείται ένα συγκεκριμένο «σχέδιο δράσης», το οποίο βασίζεται στον προβληματισμό, ο οποίος προσδιορίζει επακριβώς πότε, πού και πώς θα ενεργήσει. Στο παράδειγμά μας, αυτό μπορεί να είναι: «Από την επόμενη εβδομάδα και μετά, θα περπατήσω με τη γυναίκα μου σε ένα κοντινό παντοπωλείο για να αγοράσω φαγητό τη Δευτέρα, την Τετάρτη και την Παρασκευή στις 3μμ». Τα σχέδια δράσης αυτού του τύπου, τα οποία καθορίζουν επαρκείς λεπτομέρειες, έχουν αποδειχθεί ότι ενισχύουν την επίτευξη στόχων που σχετίζονται με τη σωματική άσκηση, την υγιεινή διατροφή και άλλες συμπεριφορές υγείας.

 

Επιπλέον, τρεις ρυθμιστικοί μηχανισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο κατά την επιδίωξη στόχων. Ο πρώτος απο αυτούς είναι η ανατροφοδότηση, η οποία περιλαμβάνει την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της προόδου. Στο παράδειγμά μας, ο Γιάννης θα μπορούσε να κληθεί να καταγράψει τη δραστηριότητά του για να δει εάν πέτυχε το στόχο του. Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν τότε να αναθεωρηθούν με τον Γιάννη είτε να προσδιορίζει την επιτυχία είτε να εντοπίζει τα προβλήματα που θα ξεπεραστούν στο μέλλον. Ο δεύτερος μηχανισμός περιλαμβάνει τις διαδικασίες πρόβλεψης ή προώθησης, οι οποίες περιλαμβάνουν τις προσδοκίες έκβασης (δηλ. τι πιστεύει κάποιος ότι θα συμβεί αν αναλάβει δράση) και πεποιθήσεις αυτοπεποίθησης (δηλ. εάν ένα άτομο αισθάνεται ότι μπορεί να αναλάβει δράση). Τα αναμενόμενα αποτελέσματα και η αυτο-αποτελεσματικότητα ενισχύονται και από την παρατήρηση επιτυχημένων άλλων, την πρόοδο του στόχου και την ενθάρρυνση. Συνεπώς, οι κλινικοί γιατροί πρέπει να δίνουν την ευκαιρεία σε ασθενείς να έρθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους που επιτυγχάνουν με επιτυχία συγκρίσιμους στόχους, να αυξάνουν τις πιθανότητες επίτευξης του στόχου και να παρέχουν στα άτομα ευκαιρίες να λάβουν υποστήριξη για τους στόχους τους. Ο τελευταίος μηχανισμός περιλαμβάνει την ενεργοποίηση των διαδικασιών ελέγχου για να διασφαλιστεί η συνέχιση των προσπαθειών παρά τους ανταγωνιστικούς στόχους ή εμπόδια. Η απόσπαση της προσοχής από τον αυτο-ορισμό στόχου, π.χ., από ένα συμβάν ζωής, μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην επιδίωξη του στόχου. Η έλλειψη προόδου προς τους στόχους (δηλ. αποτυχία) σχετίζεται επίσης συχνά με την αρνητική διάθεση. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα θέλαμε να προσφέρουμε στη Γιάννη υποστήριξη για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα συναισθήματα και να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση της αποτυχίας, θεωρώντας την ως ευκαιρία μάθησης.

Φάση 3

Η τρίτη φάση αφορά την επίτευξη στόχου, τη συντήρηση και την αποδέσμευση. Η επίτευξη των στόχων δεν είναι το τέλος, αλλά μια νέα αρχή. Τα άτομα μπορούν να ενθαρρυνθούν να θέσουν νέους στόχους για να διατηρήσουν την πρόοδο τους με την πάροδο του χρόνου. Εάν, ωστόσο, ένας αυτοσυντηρούμενος στόχος υγείας αποδεικνύεται ανέφικτος, είναι συχνά πιο συνετό να απεμπλακεί από αυτόν τον στόχο και να επιλέξει έναν πιο εύχρηστο στόχο. Στο παράδειγμά μας, ο Γιάννης θα μπορούσε συνεπώς να συνεχίσει να επιδιώκει τον πραγματικό του στόχο σωματικής δραστηριότητας ή μάλλον να θέσει έναν νέο στόχο, όπως να πηγαίνει για μια σύντομη καθημερινή βόλτα με το σκυλί του. Η προώθηση της αυτοεκτίμησης και της κοινωνικής υποστήριξης είναι και πάλι σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης της συντήρησης.

 

Πολλές έρευνες έχουν υποστηρίξει την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που βασίζονται στην αυτορρύθμιση για τη μεταβολή της συμπεριφοράς της υγείας σε υγιείς πληθυσμούς και σε ασθενείς με χρόνιες ασθένειες, π.χ. για απώλεια βάρους στον Διαβήτη Τύπου 2, για σωματική δραστηριότητα σε άτομα με αρθρίτιδα, για αλλαγή τρόπου ζωής στην καρδιακή αποκατάσταση , και για την εξισορρόπηση της δραστηριότητας και της ανάπαυσης στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.

 

Σχήμα: Ο κύκλος αυτορρύθμισης.

 

 

Πρακτικές συμβουλές

 

1) Υποστηρίξτε του ατόμου στη διαμόρφωση ενός στόχου προσωπικής αλλαγής που σχετίζεται με ένα σχετικό θέμα υγείας (π.χ. “Τι θα σήμαινε η ανάκτηση υγείας για εσάς;”). Αυτοί οι στόχοι θα πρέπει να είναι συγκεκριμένοι, σημαντικοί για το άτομο, όχι πολύ εύκολοι ή πολύ δύσκολοι και εφικτοί σε περιορισμένο χρονικό πλαίσιο.

2) Βοηθήστε το άτομο στην οικοδόμηση ενός σχεδίου δράσης ζητώντας πότε, πού, πώς και πόσο χρόνο ο ασθενής θα ενεργήσει σε σχέση με τον στόχο στόχο.

3) Ζητήστε από το άτομο να οικοδομήσει μια «κλίμακα στόχου», η οποία ορίζει (αυτο-) αξιολογούμενα βήματα προς την κατεύθυνση της προοδευτικής επίτευξης του στόχου.

4) Αυξήστε την αυτο-αποτελεσματικότητα του ατόμου, δείχνοντας παραδείγματα άλλων ασθενών που πέτυχαν παρόμοιο στόχο, ενθαρρύνοντας τον ασθενή και επαινώντας τον για την πρόοδο του στόχου. Διδάξτε στο άτομο πώς να αντιμετωπίσει τα εμπόδια και την υποτροπή.

5) Υποστηρίξτε τη συντήρηση του στόχου και βοηθήστε τα άτομα να αναδιαμορφώσουν το στόχο τους με πιο εύχρηστο τρόπο αν το βρίσκουν ανέφικτο με τη σημερινή του μορφή.

 

Μετάφραση από: Άγγελος Κασσιανός